Dirk Depoorter

Woensdag 13 maart

We (Hedwig, Dirk en ikzelf) vertrekken terug naar Gambia. Voorspoedige reis, over Dakar naar Banjul. We landen rond 19 u in Gambia, waar onze vaste Gammol medewerkers Omar en Lamin ons opwachten. En, zoals steeds, een heel hartelijk weerzien!

Na een ritje van 40 min. komen we toe waar we logeren, Mama Africa Art Residence. Mooi logement, vriendelijke mensen. We eten samen met Omar en Lamin, maar gezien de Ramadan een paar dagen geleden is begonnen, wachten we tot na zonsondergang. Eerste vergadering na het eten: bespreken van ons programma en de aanpak voor de volgende dagen.

Donderdag 14 maart

Gammol school community

Onze eerste afspraak is met de schooldirecteurs van onze 3 scholen: Yusupha Jassey (Falaa), Omar Jarju (Abuko) en Lamin Bojang (Sanchaba).  Abuko is een Engelse school, Sanchaba en Falaa zijn Arabische scholen (waar kinderen ook in het Engels onderwezen worden, maar waar er ook aandacht is voor het Arabisch. De kinderen die naar onze scholen gaan zijn tussen 3 en 6 jaar voor de nursery school en tussen 6 en 12 jaar voor de primary school.

Onze doelstelling met de Gammol scholen is ervoor zorgen dat de kinderen kwalitatief onderwijs krijgen, die hen voorbereid op het (wat wij noemen) secundair onderwijs.

Door een school community op te starten met de 3 scholen, rekenen we erop dat ze van elkaar kunnen leren om zo de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, en een standaard te bepalen die we kunnen gebruiken als we later nieuwe scholen willen bouwen. 

Er zijn 3 aspecten waar we ons over buigen:

• Het financiële: dit start bij het bouwen van de school en de inrichting ervan, het bekostigen van de werking (lonen leerkrachten, lesmateriaal…) en de funding (tussenkomst Gammol, schoolgeld…).
• Het organisatorische: hoeveel leerkrachten, hoeveel leerlingen, welk lesmateriaal, wat met de maaltijden, hoe organiseer je de klassen, …
• Het educatieve: welke normen wensen te hanteren, afnemen van testen en opvolgen van de leerlingen, welke lespakketten, uitwisselen van ervaring, teach de teacher, …

Dit lijkt op het eerste gezicht allemaal een evidentie, maar dit blijkt in de praktijk helemaal niet het geval te zijn. Uit onze gesprekken blijkt nogmaals duidelijk hoe verschillend onze culturen zijn en daardoor ook de manier waarop we een aantal zaken benaderen vanuit een totaal andere logica.

Wat we vaststellen is dat er veel goesting aanwezig is om dit samen (de 3 scholen) aan te pakken. En dat er veel goede wil is om dit ook samen met ons te doen. Om onze inzichten, voor wat ze waard zijn, in overweging te nemen en hieruit te leren.

Een volgende stap is om dit om te zetten in de praktijk. Want ook dit is niet evident, omdat er zoveel beperkingen zijn: het aantal leerkrachten (te weinig), het aantal kinderen (tot 60 voor 1 klas), beperkte financiële middelen… Voorbeeld: om de leerkrachten te betalen (3.500 dalasi/maand = 47 euro) zijn er communities die groenten in tuinen kweken om ze dan op de markt te verkopen om leerkrachten te kunnen betalen.

We nemen afscheid met de belofte dat Yusupha, Omar en Lamin nog dit weekend samenkomen, om de verschillende aspecten dieper uit te spitten, zodat we hier maandag op terug kunnen komen, voordat wij terug naar België vertrekken.

De rol van de regering bij dit alles? Beperkt, vooral voor de jongste kinderen in de nursery schools.

Nemisat

Volgende stop is Nemisat. Dit is een dorp waar we al een waterinstallatie hebben geplaatst. We worden ontvangen door Ousman Saidy, de Alkali (burgemeester), Faburama Sarr (de verantwoordelijke voor de installatie) en nog enkele notabelen. 

Dit is een voorbeeld-community. Elke compound draagt maandelijks een beperkte som af om het water te kunnen gebruiken. Het is een vrij grote community, waardoor ze nu al +-77.000 dalasi (iets meer dan 1.000 euro) bijeen gespaard hebben. Dit wordt allemaal goed opgevolgd door Faburama.

Ze hebben ons uitgenodigd om ons nogmaals te bedanken voor de installatie die we daar geplaatst hebben, en om te vragen voor een uitbreiding van de waterinstallatie. Maar – en hier zien we een schitterende evolutie – ze stellen voor om de toren zelf te betalen met het ingezamelde geld, en vragen ons of het mogelijk is om enkel het watervat te schenken. Voor ons is dit een voorbeeld voor andere communities en we stemmen dan ook toe om hen een watervat, 3 extra kranen (+ leidingen) te schenken en de installatie te doen. Knap wat ze hier doen!

Fula Kunku

Op naar Fula Kunku, waar Landing Tamba ons staat op te wachten, samen met de drijvende krachten van de communities: een 15-tal vrouwen. Hier staat nog een oude installatie met een vat van 1.000 liter. Tegenwoordig plaatsen we installaties met een watervat van 4.000 liter of 8.000 liter (2 vaten).

Bij ons bezoek verleden jaar stelden we vast dat het onderhoud van de installatie en de omgeving te wensen overliet. We hebben Landing daar ook op aangesproken, omdat er toen al de vraag was naar een uitbreiding van de installatie. Een uitbreiding die ook wel nodig is, gezien de groeiende gemeenschap. We hebben toen beloofd dat we akkoord waren voor een uitbreiding, maar enkel als er meer zorg voor gedragen wordt. We hebben kunnen vaststellen dat dit nu het geval is. Omar heeft ons verzekerd dat wat we vandaag gezien hebben niet eenmalig was, omdat we hier een afspraak hadden. Hier gaan we dus ook uitbreiden.

Vraag die we ons moeten stellen: wanneer plaatsen we een vat van 4.000 liter met +-10 kranen, wanneer 2 vaten van 4.000 liter met +-15 kranen?

Een vraag die we kregen, maar wat we zeker niet bereid zijn te doen, is de kranen in compounds plaatsen. Dit zou immers betekenen dat het water niet beschikbaar is voor iedereen. We hebben Landing ook gevraagd om de werkwijze van Nemisat (maandelijkse bijdrage) hier ook in te voeren. Landing heeft ons beloofd dit te doen. Volgend jaar komen we hierop terug.

Sanyang Garden

Volgende stop is Sanyang Garden, een van de grootste tuinen in Sanyang en omstreken (5 hectaren) waar een gedeelte van de bewoners van Sanyang groenten kweken, elk op een eigen perceeltje. De reden waarom we hier langs komen is omdat vorig jaar één van de pompen kapot is gegaan. De herstelling is vlot verlopen. Om een idee te geven van de grootte: hier staan 3 torens: 1 x 10.000 liter, 2 x 5.000 liter. Het opgepompte water wordt verdeeld over een 20-tal waterbekkens verspreid over het ganse domein, zodat er vlot aan water kan geraakt worden door iedereen. Todo’tje hier: versleten Gammol-bord vervangen.

We maken hier kennis met de nieuwe voorzitster van het nieuwe Sanyang VDC (Village Development Committee), Jonsaba Sillah, dixit Tata. Een energieke dame, de tweede vrouw ooit die aan het hoofd van het VDC komt. We hebben met haar en het VDC zondag een afspraak. 

Sanyang vismarkt

Laatste stop voor vandaag is de Fishing Market van Sanyang aan de kust. Hier loopt een en ander mis. Dit is een overdekte marktplaats waar de vissers hun vangsten verkopen aan handelaars, om door te verkopen aan de horeca of op de vele (permanente) markten die er zijn. Gammol heeft in 2004 de markt gebouwd en in 2017 een nieuwe overkapping van de markt betaald. En deze moet opnieuw dringend hersteld worden.

Daarnaast is er een Gammol waterinstallatie die de omgeving van water voorziet. Bij het plaatsen van de pomp is het altijd de doelstelling geweest om de vissers en andere mensen die er werken van water te voorzien. Alles samen zouden hier zo’n 2.000 mensen werken, die we op die manier van drinkbaar water voorzien. Twee problemen hiermee: de installatie pompt nu blijkbaar licht zout water op en de restaurants die er gekomen zijn naast de fishing market tappen water af voor hun tuinen.

Naast onze waterinstallatie bevindt er zich nog een andere installatie, eigendom van de Sea Costal Rescue, die wel zoet water pompt. Probleem hier is dat het watervat te klein is, dat er ook geen vertakkingen met kranen zijn, waardoor de pomp onderbenut is. Dit zou opgelost kunnen worden door een bestaande 3e watertoren (zonder pomp) aan te sluiten op de installatie van de Sea Costal Rescue. Probleem: die toren (waarop het watervat staat) is doorgeroest. Het watervat vol laten lopen is te gevaarlijk, de toren zou kunnen bezwijken onder het gewicht.

Verleden jaar hadden we al een vergadering met de verantwoordelijken van de fishing market, waar we de 2 eerste problemen besproken hebben. Waar we hen zelfs een oplossing hebben aangereikt. Onze Gammol pomp is er immers nooit gekomen om private restaurants van water te voorzien. Het eerste dat moest gebeuren is de restaurants te laten betalen voor het water. De inkomsten hiervoor kunnen dan dienen om de nodige herstellingen te doen.
Ze hebben dit ook ingevoerd. De restaurants betalen nu voor het water. Echter, nieuw probleem dat opgedoken is: die centen komen bij de VDC terecht en niet bij de Fishing Market zelf, waardoor ze nog nergens staan. En terug bij ons komen aankloppen.

Wij hebben zondag een afspraak met de nieuwe VDC en gaan dit aankaarten. Wij willen instaan voor het herstel van het dak, een nieuwe toren en aansluiting aan de pomp van de Sea Costal Rescue, eventuele extensies om water bereikbaar te maken in het vissersdorp, maar enkel als ze bereid zijn hiervoor te betalen. Dit is een goed voorbeeld van hoe er al te gemakkelijk vanuit gegaan wordt dat wij kosteloos blijven sponseren, terwijl de middelen voorradig zijn om de problemen zelf aan te pakken.

We sluiten onze dag af in onze lodge met een bespreking over wat er moet gebeuren met ons Gammol-huis. Ook dit is een onderwerp dat we zondag ter sprake willen brengen in onze vergadering met het VDC.

Dirk Depoorter

Vrijdag 15 maart

Jamwelly

We starten de dag met een bezoek aan het dorp Jamwelly waar we een nieuwe waterinstallatie plaatsten. We worden ontvangen door de Imam, Yorro Cham, de Alkalo, Momodou Jallow, de chairman van de VDC, Alleu Ceesay en de woordvoerder van de vrouwen, Yasine Low. Daarnaast maken we kennis met de persoon die aangewezen werd om de verantwoordelijkheid over de waterinstallatie op zich te nemen, Haruna Saidy. En natuurlijk zijn er tal van dorpelingen aanwezig, die allemaal hun dankbaarheid willen tonen. Dat we onze nieuwe projecten bezoeken is altijd op uitdrukkelijke vraag van de community waar we een installatie (of school) bouwen. Dit gaat altijd gepaard met een ceremonie, waar de notabelen van het dorp een dankwoord plaatsen. We hebben Omar gevraagd om de dorpen duidelijk te maken dat we dit heel hard appreciëren, maar dat ze het kort moeten houden kwestie van niet te veel tijd te verliezen, gezien het vele werk dat nog op de planken ligt en onze (te) korte tijd in Gambia.

Kort is hier echter een rekbaar begrip, want elke spreker krijgt een forum om zijn dankwoord uit te spreken. En hiervoor nemen ze de tijd, waarbij sommigen niet nalaten hun eigen verdienste op de voorgrond te plaatsen. Het kortste en meest to the point zijn zonder enige twijfel de vrouwelijke sprekers.

De dankbaarheid is, zoals steeds, groot. En eveneens, zoals in 90% van de gevallen, krijgen we vraag naar extra ondersteuning. In Jamwelly specifiek naar extra installaties, omdat de compounds in het dorp dikwijls ver uit elkaar liggen. Daarnaast vragen ze om hulp bij de bouw van een marktplaats, centen voor medicijnen die ze zelf niet kunnen kopen, beide zaken die niet binnen onze doelstellingen passen. Zelfs al erkennen we de nood, we blijven ons richten op onze hoofddoelstellingen, water en onderwijs. Alieu benadrukt het feit dat ze nu iets gekregen hebben, wat de regering hen niet kon geven, terwijl het wel hun taak is. Hij benadrukt eveneens dat ze in het dorp zelf ook de handen uit de mouwen steken en zorgen voor verbeteringen. Zo hebben ze 200.000 dalasi (2.700 euro) geïnvesteerd in een betere (aarden) weg die door het dorp loopt. Voor ons is dit een peulschil, maar voor hen vergt dit een grote inspanning om dit grote bedrag bijeen te krijgen.

Yasine benadrukt hoeveel we de vrouwen hiermee geholpen hebben en benadrukt dat dankzij het zuiver water, hun kinderen nu veel minder ziek gaan worden. Ook zij vraagt naar extra installaties.

Om af te sluiten herhaalt Alieu, de councelor, nogmaals zijn vraag naar een extra installatie. Hij benadrukt hierbij hoe zwaar het wel is voor de vrouwen, tijdens de Ramadan, om water te gaan halen die ze nodig hebben om te koken, te wassen, te drinken. En dat ze dit op sommige plaatsen nog met emmers uit de grond moeten halen. Waarbij ik me de bedenking maakte waarom de mannen dat dan niet doen? Maar ik heb gezwegen.

Dirk heeft dan onze boodschap gebracht:

• Tevreden met het werk van Omar en Lamin, en het dorp die de kanalen heeft gegraven om de leidingen in te leggen.
• De installatie kan voor ons een startpunt betekenen en er kan een vervolg komen.
• Dit ligt in de handen van het dorp zelf, en begint bij een perfect onderhoud van wat er nu staat.
• Daarnaast verwachten we dat het dorp actie onderneemt om hun leven zelf te verbeteren. Dit kan veel vormen aannemen: een community tuin oprichten, contributie vragen voor het onderhoud, tuinen ommuren tegen loslopende dieren, stenen maken om een school te bouwen, …
• Als we zien dat er actie ondernomen wordt, dan zijn we bereid om bijkomende steun te voorzien. Maar eerst moeten we daadwerkelijk het resultaat van de actie zien. Het mag geen loze belofte of dode letter zijn.

Hierbij benadrukt Dirk dat de middelen die we hebben niet onbeperkt zijn en dat onze sponsors maar bereid zullen zijn om ons/hen blijvend te steunen, als ze weten dat de centen goed besteed zijn. Perfect onderhoud van wat we de community geven is hierbij een basisvereiste, naast de initiatieven waarvan we verwachten dat ze die zelf nemen. Als zij die belofte waar maken, dan komen wij ook onze belofte na om extra steun te geven. Het hangt dus in eerste instantie van henzelf af.

Fuffor

Het tweede dorp waar we naartoe rijden is Fuffor. De head councelor, Ousman Bah, rijdt met ons mee. Zijn taak zou je kunnen vergelijken met wat een gouverneur doet bij ons. Inhoudelijk zal het er wel anders uitzien, vermoeden we. Hij is verantwoordelijk over een bepaalde jurisdictie (provincie), en staat in nauw contact met de Alkalo’s en VDC van de verschillende dorpen. Hij heeft ook nauw contact met Omar, waaraan hij advies geeft en voorstellen doet van waar de noden het hoogste zijn ikv. het plaatsen van de waterinstallaties en/of scholen. Hij neemt als eerste het woord om Omar, Lamin en Gammol te bedanken voor een heel mooie dubbele (2 x 4.000 liter vaten) installatie.

Fuffor is een van de oudste en minst ontwikkelde dorpen van de regio. Het ligt tegen de zuidelijke grens met Senegal. Vroeger waren er zo’n 10 compounds (families), maar intussen is dit heel sterk geëvolueerd. Reden: de grond was hier gratis. Het is een community die heel sterk verenigd is, en die de ontwikkeling van het dorp voor zover mogelijk zelf in handen heeft genomen.

Het geluk dat de Alkalo, Sulayman Jatta, uitstraalt als hij ons bedankt is authentiek en hartverwarmend. Het meest belangrijke dat we hen konden geven is de waterinstallatie. “Water is leven”. Dit is een geschenk dat veel mogelijk zal maken, vermits er nog veel uitdagingen zijn. Zo spreekt hij over hun ambitie om een primary school te bouwen en een “youth center”, waar ze jonge mensen een stiel kunnen leren. Het water dat nieuwe mensen zal aantrekken om in Fuffor te komen wonen, waardoor er meer middelen zullen zijn om hun dromen te realiseren.

De voorzitter van de VDC, Alieu Jarju, beaamt wat Sulayman ons net verteld heeft. Het dorp is in sterke ontwikkeling dankzij de gratis grond. Tot hiertoe hebben ze het dorp zelf ontwikkeld zonder externe hulp. Zo hebben ze zelf een moskee gebouwd en een nursery school (kleuterschool). Dankzij het water gaan ze tuinen kunnen aanleggen om groenten te verbouwen en zo meer middelen vrij te krijgen voor hun volgende projecten. Hij belooft ons dat ze de waterinstallatie gaan verzorgen alsof het hun eigen kind is, en sluit af door te zeggen dat als we volgende jaren langs zouden komen, er telkens iets veranderd en geëvolueerd zal zijn in het dorp.

Iets heel speciaal: de grond die tot nu toe gratis was zal niet meer gratis zijn, maar verkocht worden, zodat ze meer middelen hebben. En die grond behoort toe aan de Alkalo, in hun traditie is dat de persoon die op een baalde plaats als eerste is komen wonen, de grond heeft ingepalmd, en daardoor nu heel veel macht heeft. Een wat feodaal systeem, waarbij je beter een goeie Alkalo kan hebben. Na een paar generaties (want Alkalo gaat van vader op zoon) is hij dikwijls een rijk man van aanzien, die er natuurlijk alle belang bij heeft om zijn middelen te delen met de bevolking, zodat het dorp zich verder kan ontwikkelen.

Daarna neemt Iba Touray, head of the woman community het woord, en zegt dat het vooral de vrouwen zijn die het meest gebruik zullen kunnen maken van het zuivere water. Ze benadrukt ook dat er nood is aan verdere ontwikkeling. Door de uitgestrektheid van het dorp zijn er nog steeds vrouwen die een hele afstand moeten lopen om aan zuiver water te geraken. Dit niettegenstaande deze installatie er een is met 2 x 4.000 liter vaten en 15 kranen verspreid over het dorp. Ze spreekt ons ook over de uitdaging om hun kinderen naar school te sturen, en dat ze daarom een eigen school willen bouwen. Dat ze dit zelf gaan doen en ook de leraren zelf gaan betalen.

In tegenstelling tot alle andere dorpen waar we installaties hebben geplaatst is dit een dorp waar ze ons wel hun noden uitleggen, maar waar ze niet vragen aan Gammol om dat allemaal in orde te brengen.

Dirk geeft de uitleg die we altijd geven, met sterke nadruk op hun verantwoordelijkheid om de installatie in orde te houden, als basic requirement. We geven ook aan dat we bereid zijn om hen verder te steunen (niettegenstaande ze hier zelf niet achter gevraagd hebben), omdat we vaststellen dat actie nemen hier ook daadwerkelijk gebeurt. Als er een duidelijk actieplan is, zijn we bereid verder te sponsoren.

De councelor of eldern neemt tenslotte het woord om te zeggen dat ze verder actie gaan ondernemen:

• Het opzetten van een water committee, zodat de installatie tot in de puntjes verzorgd zal worden.
• Een bijdrage vragen aan de community voor het water, zodat ze middelen genereren.
• Een omheining plaatsen om een community garden op te richten.
• Verder bouwen aan het youth center.
• Bouwen van een primary school in het dorp.

Indrukwekkend, naar Gambiaanse en onze normen, als je ziet met hoe weinig middelen ze dit willen doen en ook stappen nemen om daadwerkelijk te realiseren.

Een dorp die initiatief neemt, en het heft in handen schijnt te nemen. We vragen om samen rond te kunnen gaan in het dorp om er zo meer voeling voor te krijgen. Ze nemen ons mee naar de plek waar de school moet komen en op de weg ernaar toe vertelt Alieu ons meer over hoe ze te werk gaan en welke hun plannen zijn. Zo vragen ze elke week 25 tot 50 dalasi (0,33 tot 0,66 eurocent) aan de dorpelingen. Eenmaal voldoende geld kopen ze hier zand mee. Als ze voldoende zand hebben sparen ze voor cement. Eenmaal hier voldoende van maken ze hiervan stenen. En zo gaat het verder tot ze voldoende stenen hebben om te beginnen bouwen. En het is geen ondernemer die de bouw doet, maar de mannen van het dorp zelf. We vragen door: hoe bouwen ze, hoeveel klassen willen ze bouwen, over hoeveel kinderen gaat het (afhankelijk van de bron 400 of 500), hoe gaan ze voor schaduw zorgen, enz…

Uit onze gesprekken en wat we zien stellen we ons vragen bij de constructie. Zo funderen ze enkel de hoeken van het gebouw en niet alle muren. Reden: gebrek aan middelen. We hebben dit in Falaa meegemaakt, waar we verleden jaar een nieuwe school hebben gebouwd omdat de vorige is ingestort, omwille van een onstabiele constructie. Als we iets later de nursery school van Fuffor gaan bezoeken moeten Dirk en Hedwig ook vaststellen dat de constructie risico’s met zich inhoudt.

Fuffor is een dorp/community die energie geeft. Een gemeenschap die zelf initiatieven neemt en niet staat te wachten op sponsors, maar zelf iets realiseert met de heel beperkte middelen die ze hebben. Het spreekt voor zich dat we dit dorp verder willen ondersteunen en dat dit project op onze agenda komt voor volgend jaar. We spreken af om hier snel uitsluitsel over te geven. We willen zeker vermijden dat ze beginnen bouwen aan iets waar ze later spijt van zullen hebben, omdat het niet veilig zou blijken te zijn. Ze zouden op zijn minst de standaarden moeten gebruiken die wij ook hanteren.

Giboro Gidda Sukuta

Met veel energie trekken we naar Giboro Gidda Sukuta, waar we verleden jaar al langs geweest zijn na het plaatsen van een waterinstallatie. We zijn toen met een heel goed gevoel vertrokken, na hun belofte om een community garden aan te leggen op de grond rond de waterinstallatie. Ze gingen beginnen met het omheinen van het terrein, om de dieren buiten te houden, om dan te starten met groenten te telen. Tegen volgend jaar (nu dus) zouden ze ons laten proeven van hun eerste tomaten.

Ontgoocheling toen we toekwamen en vaststelden dat ze hun belofte niet nagekomen zijn. Noch de omheining en dus noch de tuin was aangelegd. De Alkalo, Saikou Badjie, en daarna een paar andere mannen kwamen ons uitleggen welke de reden was. Een van de excuses: ze kwamen niet overeen welk soort omheining ze moesten plaatsen! Ander excuus: geen geld om een omheining te plaatsen. Maar nu zou het wel lukken: Saikou had zelf 5.000 dalasi gedoneerd en de community had 4.650 dalasi bijeen gespaard. Samen 130 euro. Waarom ze hier niet eerder mee begonnen zijn is niet duidelijk. Maar nu zouden ze ermee starten. Daarnaast moesten we ook vaststellen dat de betonnen sokkel van de pomp aan het afbrokkelen was. Iets waarvan ze weten dat ze dit moeten melden, zodat dit kan hersteld worden.

Verleden jaar hadden we hen de belofte gedaan om verder te investeren in hun community als zij hun belofte ook zouden nakomen. Wat dus niet gebeurd is. Resultaat: Gammol zal dit jaar niet opnieuw investeren in hun community. Vermits ze hun belofte niet zijn nagekomen, zullen ze ook eerst ons vertrouwen moeten terugwinnen. Waar ze eerst bovenaan onze lijst stonden voor een volgend project, staan ze nu onderaan.

Terwijl we dit aan de mannen aan het uitleggen zijn horen we op de achtergrond geroep en getier. Omar was alles aan het vertalen voor de aanwezige vrouwen, waardoor deze zich tegen de mannen keerden. Echt niet gewoon. De vrouwen waren letterlijk met hun vinger aan het wijzen naar de mannen om hen op hun onverantwoordelijke houding te wijzen. Verwijten slingerden in het rond. En ze lieten niet na om de mannen duidelijk te maken dat als zij iets beloven ze het wel doen! Het was 40°C vrijdag, maar ik kan me inbeelden dat de temperatuur nadien nog wat is opgelopen in de huishoudens!

We hebben hen nog de boodschap meegegeven dat ze een omheining niet voor ons moeten plaatsen maar voor henzelf, zodat de vrouwen groenten kunnen telen, om de hun levenskwaliteit te verbeteren, van hen en hun kinderen. We hebben ons bezoek afgesloten met een gebed en een “Inch Allah”.

In de wagen nabespreking, en we zitten wat dat betreft allemaal op dezelfde golflengte. Dit lijkt heel bizar allemaal, zeker naar onze Westerse normen en gewoontes. Voor ons ook niet evident om die lijn te trekken, want het gaat ten koste van de ganse community, kinderen inbegrepen. Maar dit is soms, zeker niet altijd en overal, de enige wijze om de mannen in beweging te zetten. Consequent zijn en hen doen ervaren dat dit een dure les is voor de ganse community. Spijtig.

Mandinaba Daru Salam

We rijden verder naar Mandinaba Daru Salam.

Ai, we komen toe en we stellen vast dat het geraamte van de waterinstallatie niet geverfd is. We hebben voor alle installaties namelijk verf geleverd, zodat het ijzer beschermd wordt tegen roestvorming. Bovendien is de pomp aan het lekken, waardoor een van de ijzers waar het watervat op steunt aan het roesten is. Als er iets is waar we telkens opnieuw de nadruk op leggen en streng op toekijken is het dat wel: de waterinstallatie moet onderhouden worden. In eerste instantie voor henzelf, zodat ze er lang gebruik van kunnen maken. Maar evengoed omwille van hun veiligheid. Zoals ik eerder schreef in dit verslag: In de fishing market wordt een van de watervaten niet meer gevuld, omdat er gevaar is dat de verroeste stelling het zou begeven onder het gewicht van het vat. Stel je voor dat zo’n vat naar beneden zou vallen, vanop een hoogte van 6 à 7 meter, net op het ogenblik als er iemand passeert. Een risico die we niet kunnen of willen nemen.

Overleg samen met Omar. Ons besluit is – evident – hetzelfde als in Gidda Sukuta. We hadden voorzien om dit jaar in Daru Salam een school te bouwen. Gevolg van dit gebrek aan onderhoud is dat er zeker dit jaar geen school gebouwd zal worden.

De vergadering gaat van start. Ousman, de head councelor, die al nattigheid voelt, opent de vergadering door te zeggen dat Gammol komt kijken of alles volgens afspraak verloopt. Waarna we straight to the point komen: de installatie is niet in orde. Wat te verwachten is: Amoro Jarju, voorzitter van de VDC, en Amado Jallow, secretaris van de VDC, komen af met een ganse uitleg waarom de toren niet geschilderd is en waarom het lek niet gerepareerd is.

Waarop we hen duidelijk maken dat we niet gaan investeren in een school, die qua project veel complexer is, als ze er al niet in slagen om hun waterinstallatie perfect te onderhouden. We aanvaarden de excuses niet, de feiten zijn er. Besluit, idem als in Gidda Sukuta: beloftes worden nageleefd, voor zover dit langs beide kanten zo is. En vertrouwen moet wederzijds zijn. Daarom, hoe erg we dit ook vinden, geen school dit jaar. Extra pijnlijk in vergelijking met een waterinstallatie, omdat het de kinderen zijn die hier de dupe van zijn en niet de mannen die hiervan de oorzaak zijn. Ze nemen het duidelijk niet altijd zo nauw met afspraken en beloftes. We maken hen nogmaals duidelijk dat ze altijd contact moeten opnemen met Omar en Lamin als er iets mis is met de installatie, waar ze zelf geen oplossing voor hebben.

Vandaag was dus niet zo aangenaam voor ons, maar vooral niet voor de 2 betrokken dorpen. Een dure les voor de betrokken 2 dorpen.  s’Avonds bespreken we de situatie en what to do? De investeringen voorzien voor Daru Salam en Gidda Sukuta zullen natuurlijk ergens anders gebeuren. Aanvragen genoeg. Wat de school betreft: zie mijn verslag over Fuffor. Ons bezoek daar op vrijdag gaf ons een heel goed gevoel. Ze hebben ons daar getoond dat ze zelf het heft in handen nemen zonder te wachten tot er een sponsor afkomt. Hun initiatief om zelf een primary school te bouwen en hiermee al te starten, zonder hiervoor naar centen te vragen, verdient wel onze steun. We moeten dit snel beslissen, zodat we kunnen waken over de kwaliteit van de bouw, zeker nadat we vastgesteld hebben dat de bouw van hun nursery school niet echt kwalitatief is. We hebben immers de ervaring van Falaa met wat het regenseizoen kan doen aan een gebouw die onvoldoende gefundeerd is en gebouwd is met stenen van minderwaardige kwaliteit. Wetende dat dit enkel het gevolg is van een gebrek aan middelen, waardoor dit ten koste gaat van de kwaliteit. Een risico die wij niet wensen te nemen als we scholen bouwen.

We vragen aan Omar om contact te nemen met Ousman om morgen terug een afspraak te regelen met de verantwoordelijken in Fuffor.

Dirk Depoorter

Zaterdag 16 maart

Wakker om 5 uur plaatselijke tijd met gezangen en gebeden. De Ramadan neemt hier toch wel een heel belangrijke plaats in. Elke morgen worden we wakker gemaakt rond deze tijd met gebeden in de verte. Nogal eentonig, maar vooral luid. Helemaal gewoon word ik dat toch niet. Vroeg wakker dus. Omar en Lamin ontbijten heel vroeg, om dan een ganse dag tot 19.30 uur niets meer te eten en te drinken. Wij ontbijten rond 7.30 uur, en vasten mee gedurende de dag, uit solidariteit. ’s Avonds eten we samen. Wat wij wel doen is drinken overdag. Vandaag is het 45°C geworden, hebben we gereden op stoffige zandwegen, waardoor je onvermijdelijk ook stof slikt. Wat water kunnen drinken tussendoor is echt wel welkom. Maar Omar en Lamin drinken dus niet gedurende de dag. Echt niet evident. Maar bidden doen ze wel tussendoor, heel gedisciplineerd. Geloof: het blijft iets aparts.

Vandaag bezoeken we drie ver gelegen projecten en hebben we terug een afspraak in Fuffor. Heel wat kilometers af te leggen.

Sotokoi Village

Na het ontbijt vertrekken we naar het eerste dorp, Sotokoi Village. Als we toekomen in Sotokoi worden we hartelijk verwelkomd door het voltallige womans committee, aangevoerd door de plaatselijke council, Binta Bah, zuster van de regionale council Ousman Bah. Vrouwen aan de macht hier! Tijdens de ramadan mag er niet gedanst of gefeest worden, maar hier hebben ze er toch iets op gevonden om ons welkom te heten: ze zingen uit de Koran en zwaaien met hun handen boven het hoofd. Bovendien is een gedeelte van het dorp christen, die niet gebonden zijn aan de gewoontes gelinkt aan de ramadan.

Sotokoi is een dorp met meer dan 200 compounds. De waterinstallatie die we hier geplaatst hebben voorziet iets meer dan de helft van het dorp van zuiver water, zo’n 120 compounds (naar schatting tussen de 1.500 en 2.000 personen). Het zou dan ook eigenaardig zijn moesten ze geen uitbreiding van de installatie vragen.

We starten de vergadering, naar gewoonte, met een gebed. Hier echter 2 gebeden: de moslim- en christengemeenschap wonen hier samen, in verbinding met elkaar, zonder enige vorm van conflict.

Dan krijgen we de dankwoorden van de verschillende dorps ‘notabelen’. Traditioneel maar het blijft toch zo belangrijk voor hen. Eest komt Binta (council) aan beurt, dan KabiroNyassi (representative of the VDC), Seedou Barrow (representative of the Alkalo), Isatou Badjie (representative of the woman community). Omar, Dirk en ikzelf brengen onze afsluitende boodschap, waarna we allemaal op de foto gaan.

De belangrijkste boodschappen die we krijgen, naast de duizendmaal dank en een lang leven vol geluk en succes:

• Vroeger was dit een regio zonder water, dit is een geschenk van Allah.
• Nu komen ze vanuit andere dorpen hier water halen, omdat er eindelijk zuiver water is.
• Maar daarom is er nu ook nood aan meer water.
• Een ander probleem is dat hun marktplaats te klein is. Dit is de plek waar ze (een klein beetje) geld kunnen verdienen.
• En de school is ook te klein. Want dankzij het zuiver water neemt de bevolking toe.
• Bovendien heeft de gemeenschapstuin nood aan een stevige omheining, omdat de dieren alles kapot gedaan hebben.

Elk van de sprekers komt met hun noden en leggen hun eigen accenten. Zo benadrukt Kabiro dat Allah en Gammol hun het water hebben gebracht, water dat zo essentieel is voor het lichaam dat uit 90% water bestaat. Seedou die Omar dankt. “He is the rope of the well”, zonder touw is het niet mogelijk om water uit de grond te halen, zonder Omar was er geen installatie gekomen. We worden gezegend en maken nu deel uit van hun gemeenschap. Hij benadrukt ook het feit dat er zoveel vrouwen aanwezig zijn, omdat zij nu het meeste geholpen worden. Gedaan met jerrycans kilometers ver te sleuren. Isatou, die voor de vrouwen spreekt, geeft aan dat ze eerst met ons wenst te dansen en te zingen om ons hun dankbaarheid te tonen. Ze zegt ook letterlijk dat ze het kort wilt houden en niet zal herhalen wat de anderen al gezegd hebben ߘꮠIsatou legt ons uit wat het water voor hen als vrouw betekent, en laat niet na ons duidelijk te maken waarom andere communities hier ook naar vragen. Tenslotte geeft ze ons de boodschap dat de vrouwen in het dorp ons vanaf nu opnemen als ‘vader’. Gevolg zeker van al wat ouder te zijn… ߘ馬t;/p>

Onze boodschap is intussen wel gekend: het belang en de verantwoordelijkheid die zij dragen voor het onderhoud van de installatie, de vele vragen die we krijgen naar hulp of extra hulp, onze mogelijkheden die niet ongelimiteerd zijn, het belang van onze sponsors die dit allemaal mogelijk maken en die ook verwachten dat er zorg wordt gedragen voor de installatie. Met uiteindelijk een duidelijk slotwoord dat het nu eerst aan hen is om aan te tonen dat een extra investering hier aangewezen is door zelf actie(s) te ondernemen: contributie vragen voor het water die hen zal toestaan andere zaken te realiseren, zelf een omheining bouwen en een gemeenschapstuin aanleggen, een actieplan opstellen en ook uitvoeren… met de duidelijke boodschap dat als zij hun beloftes hierrond nakomen, wij dit ook zullen doen.

Onze boodschap brengen we vanaf nu ook met meer kracht en overtuiging, door te verwijzen naar wat er gebeurd is in de 2 dorpen die we gisteren bezocht hebben, Gidda Sukuta en Daru Salam. Waar de gemaakte beloftes niet werden nagekomen, waardoor de door ons geplande projecten voor een extra waterinstallatie en een school niet zullen gerealiseerd worden. Waarbij we de nadruk leggen op het wederzijds vertrouwen dat er moet zijn.

Faraba Suutu

Onze volgende afspraak is met Alieu Sanyang, de alkalo van Faraba Suutu. Dit is geen nieuw project, maar een project van 2022. We hebben dit verleden jaar bezocht, waarbij we de klassieke vraag kregen voor extra ondersteuning, waarop we ons traditioneel antwoord hebben gegeven: prefect onderhoud installatie en zelf actie ondernemen. Alieu had ons beloofd dat we dit volgend jaar (nu dus) zouden zien.

Dit is een heel dynamische gemeenschap. Alieu is een vat vol energie, een jonge alkalo, omringd door andere jonge en intelligente mensen. Echt een heel warm terugzien met dit jonge, dynamische team.

En ze zijn hun beloftes nagekomen. Verleden jaar hadden ze ons gezegd dat ze nood hadden aan extra water. Een installatie die de mogelijkheid bood om de marktplaats die ze gingen bouwen te bevoorraden. Daarnaast zou die bijkomende installatie de andere helft van het dorp van zuiver water kunnen voorzien. Het dorp wordt immers in 2 gescheurd door een grote (asfalt) baan. Wat we vandaag zien geeft echt wel energie: een overdekte en betonnen marktplaats. Nog niet volledig afgewerkt, de (financiële) middelen zijn er nog niet dus moet er eerst terug gespaard worden, maar wel indrukwekkend als je stilstaat bij het feit dat hier verleden jaar niets stond.

Ik vroeg Alieu hoe ze dit project opgestart zijn? Centen was de eerste uitdaging. Om geld in te zamelen hebben ze een festival georganiseerd (je moet je hier niet te veel van voorstellen, het was geen Rock Werchter of TML), dat samen met de kleine contributies van de mensen in het dorp de start van het project geweest is. Daarnaast hebben ze van iemand 100 zakken cement gekregen en zo zijn ze eraan begonnen. Geen arbeidskosten, want de mannen van het dorp zijn het zelf aan het bouwen!

Alieu legt ons uit waarom die marktplaats zo belangrijk is: vandaag verkopen de vrouwen hun groenten en fruit langs de grote, drukke en stoffige baan. Te vermijden zowel op vlak van veiligheid als hygiëne. En tijdsconsumerend voor de vrouwen: elke dag moeten die kraampjes opgezet en afgebroken worden. De marktplaats is de oplossing voor al deze problemen.

We spreken ook met een dorpsgenoot die ingenieur is en die ons de plannen laat zien die hij ontworpen heeft. En ze zijn ambitieus. De marktplaats is zodanig ontworpen, zodat er op termijn een verdieping op gebouwd kan worden. Doelstelling: een ruimte hebben waar ze jongeren een stiel kunnen aanleren. Het (bijna volledige) dak dat nu geplaatst is, kan vrij eenvoudig afgebroken worden en hergebruikt eenmaal er een verdieping bij komt. Dit is een lange termijn project, vermits de funding ontbreekt. En ze vragen ons NIET om dit te sponseren. Wel om die bijkomende waterinstallatie te plaatsen voor de andere helft van het dorp en de marktplaats. Waar ze bijkomend een toilet willen bouwen, voor de vrouwen die de marktplaats gaan runnen.

Het spreekt voor zich dat we onze belofte die we vorig jaar gemaakt hebben zullen nakomen. Zonder enige twijfel. Ze krijgen een tweede waterinstallatie, eentje van 2 x 4.000 liter, waardoor de +- 75 compounds (+- 1.500 kinderen en ouders) ook zuiver water gaan krijgen en de marktplaats van water wordt voorzien. We gaan onze eerste installatie controleren en stellen vast dat ze een stevige omheining hebben gebouwd ter bescherming. Ik stel echter ook vast dat er een kleine lek is bovenaan het watervat. Dit heeft blijkbaar te maken met een dichting die enkel lekt als het vat helemaal vol is. Alieu zal dit zelf herstellen, vermits hij loodgieter is. Hij neemt ons ook mee naar hun nursery school (verleden jaar ook bezocht), waar ze zelf actie hebben ondernomen om een extra leiding te leggen van onze installatie naar de school. In de school staat wel een aparte pomp, maar deze wordt elektrisch aangedreven wat hen geld kost. Deze wordt nog enkel gebruikt als er nood is aan water in de school en er te weinig zon is (onze pompen worden immers door zonnepanelen aangedreven). Gebrek aan initiatief kan je ze hier niet aanwrijven! Dit is weer zo’n bezoek die ons energie en goesting geeft, omdat de mensen hier aantonen dat de investering die Gammol gedaan heeft ook loont en nieuwe opportuniteiten creëert!

Niggie Village

Na de warme schouderkloppen en omhelzingen vertrekken we naar Niggie Village, een nieuwe realisatie van 2023. Niggie ligt in een van de armste streken van Gambia. Ze sluiten de kranen af, omdat ze geen druppel water willen verspillen. Ze weten nochtans dat het water terugloopt in de put als de watervaten vol zijn. Maar hier blijkt ook uit dat ze de verantwoordelijkheid die ze dragen voor het goed onderhouden van de installatie en de kranen heel serieus nemen.

De alkalo, Alkuri Sanyang, benadrukt dat ook andere omliggende dorpen nu naar Niggie komen voor zuiver water, en dankt ons wel 10 keer in naam van het ganse dorp. Ebrima Colley, member of the water committee, herhaalt de woorden van Alkuri en excuseert zich dat er niet meer mensen zijn komen opdagen, een gevolg van de ramadan. Wat voor ons natuurlijk geen probleem is. Misschien zal dit de ceremonie wat inkorten? Nogmaals, we weten hoe belangrijk dit is voor de betrokkenen, maar telkens hetzelfde verhaal horen met licht andere accenten is niet echt efficiënt en kost veel tijd. Wetende dat we hier maar 5 dagen zijn, willen we onze tijd zo efficiënt mogelijk gebruiken. Ebrima is zich heel goed bewust dat Gammol hen niet zal blijven steunen en dat het hun eigen verantwoordelijkheid is om ervoor te zorgen dat de installatie perfect in orde blijft. Dat ze bij een eventuele lekkende kraan zelf middelen gaan moeten opzijzetten om dit te herstellen. Dit is ook de reden dat ze een water committee hebben opgericht, om hier op toe te zien en de nodige middelen in te zamelen voor een eventuele herstelling.

Malang Saidy, VDC-member, legt uit dat de kinderen van het dorp elke dag 4 km enkel moeten stappen naar de nursery school (kleuters dus). Logisch gevolg is dat ze ons vragen of het niet mogelijk is om een nursery school te bouwen. En ook de tuinen komen aan bod.

Tenslotte komt Isatou Jammeh, member of the woman’s committee, aan het woord. En, zoals meestal als de vrouwen het woord nemen, ze houdt het kort: “de alkalo heeft al alles gezegd, voor ons vrouwen is dit instant happiness.” Ze benadrukt het gevolg voor hun kinderen, legt uit wat het verschil is tussen een "open well" en het zuiver water die ze nu hebben, en vraagt ons ook we hen kunnen helpen met een nursery school. De kleuters zijn oververmoeid van de afstand die ze telkens moeten afleggen, en er is het aspect veiligheid van de kleuters.

Wij geven onze normale uitleg, waarbij we ook bij hen benadrukken dat het nu eerst aan hen is om initiatief te nemen, een actieplan op te stellen en daadwerkelijk tot actie over te gaan. Dat we dan pas kunnen spreken over eventuele verdere hulp.

We vragen hen wel om ons hun community garden en bestaande nursery school te tonen. Wat we zien is inderdaad niet schitterend, om niet te zeggen triestig. De vrouwen hebben gespaard voor een pomp in hun gemeenschapstuin, maar de capaciteit is te klein om de volledige tuin te kunnen irrigeren. De school (twee klasjes en een leraarslokaal) hebben ze moeten sluiten omwille van de gebrekkige kwaliteit en een gebrek aan leerkrachten. De stenen zijn gemaakt van water en zand! Het leraarslokaal is de thuis geworden van een kolonie vleermuizen… Het gevolg van te beperkte middelen (dalasi), voor zowel de tuin als het schooltje.

En toch herhalen we dat we eerst concrete actie van hen verwachten, alvorens wij iets kunnen beloven. We maken hen ook duidelijk aan de hand van de voorbeelden van Gidda Sukuta en Mandinaba dat actie moet volgen op beloftes, anders zal er niet bijkomend geïnvesteerd worden. Er is voldoende mankracht aanwezig, dat is dus geen probleem. Ze beloven ons dan ook dat er binnen drie maanden een omheining zal staan, zodat de gemeenschappelijke tuin in gebruik kan genomen worden.

Wat de school betreft is er naast het probleem van de lokalen, ook het probleem om leerkrachten te vinden. Ze trekken allemaal weg, omwille van gebrek aan… dalasi. Hier zegt de alkalo dat hij garant zal staan voor de betaling van de leerkrachten als er een nieuwe school zou komen. Wedde leerkracht ligt tussen de 8.000 en 10.000 dalasi per maand (106 euro - 133 euro). En dan is dit het salaris voor een betere en gemotiveerde leraar. We hebben al wedde gehoord van 3.500 dalasi per maand. Geen wonder dat die leerkrachten ook een andere job moeten hebben om enigszins rond te komen.

Opnieuw naar Fuffor

We sluiten onze bezoeken van vandaag af met een nieuw bezoek aan Fuffor, waar we de “blijde boodschap” brengen dat we voor hen een primary school (6–12 jaar) zullen bouwen. We kiezen Fuffor in de plaats van Mandinaba omdat ze daar de afspraken niet waren nagekomen. Onnodig te benadrukken dat ze dolgelukkig zijn in het dorp. De reden dat we dit zo snel beslist hebben, heeft enkel te maken met het feit dat ze er zelf al aan begonnen zijn, met minderwaardig materiaal, ten gevolge van hun beperkte middelen. Zelfgemaakte stenen van mindere kwaliteit, funderingen enkel op de hoeken van het gebouw… Volgens ons de best mogelijke beslissing, gezien het aantoonbare initiatief die ze nemen, zonder daarom iets aan ons te vragen. Voorbeeldje: gisteren zijn we langsgekomen, vandaag hadden de mannen een volledige strook naast hun youth center in aanbouw helemaal gewied. Koyo Kandeh en Dawda Jatla gaan ervoor zorgen dat er een financieel, educatief en organisatorisch plan komt, mits onze ondersteuning. Hier stellen we ook de voorwaarde dat ze de Gammol leerplannen zullen volgen en dat ze deel moeten uitmaken van onze Gammol schoolgemeenschap met als doelstelling onderling ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Doelstelling is de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, wat enkel ten goede kan komen van de leerlingen. Dit is de theorie. Om dit daadwerkelijk om te zetten in de praktijk, beseffen we dat er nog heel wat werk op de planken ligt.

Sanyang

Onze laatste stop vandaag is Sanyang. Op een website hebben we gezien dat er grond te koop staat in Sanyang. We hebben nu al een aantal jaar onzekerheid over het gebruik van ons Gammolhuis. Dit is ons hoofdkwartier in Sanyang, waar we onze burelen hebben, een opslagplaats (ook voor de medicijnen van Leetulor) en de plek waar onze stagair-studenten en verpleegsters verblijven als ze in Gambia zijn. Doelstelling van de zoektocht vandaag is in eerste instantie een idee krijgen over hoeveel de grond hier kost. In de straat waar de grond te koop staat komen we de (grootgrond)bezitter tegen, die ons een aantal percelen zien die hij wenst te verkopen. Er is een stuk grond die ons zou kunnen interesseren, een stuk van 25 m x 45 m, voor 1,7 miljoen dalasi (23.000 euro). Niet onderhandeld. Maar dan moet er nog een woning op komen. Nu, het bezoek heeft ons iets wijzer gemaakt, maar we hebben zondag nog een vergadering gepland met de nieuwe VDC van Sanyang, waar we hopen meer duidelijkheid te krijgen over ons huidige Gammolhuis. Het is intussen 18 u. We rijden naar onze lodge, frissen ons op, eten samen met Omar en Lamin (die bijna in zijn bord in slaap valt) en nemen afscheid. Het is nogmaals duidelijk dat die ramadan niet in hun koude kleren kruipt! Hedwig, Dirk en ikzelf bomen nog wat door over het Gammolhuis, zonder de noodzaak om tot een beslissing te komen. We zijn het er wel over eens dat dit niet ten koste van onze projecten mag gaan.

Dirk Depoorter

Zondag 17 maart

Vandaag diende zich aan als een iets rustigere dag. Uiteindelijk is het anders gebleken. We zijn projecten gaan bezoeken korter bij Sanyang waardoor de ritten korter waren, maar we zijn veel langer blijven stilstaan bij de projecten die we bezocht hebben. En de vergadering met de VDC heeft een wending genomen die niemand voorzien had.

Banyaka Village en Banyaka Gidda

Eerste bezoek is naar de twee nieuwe waterinstallaties van 2 x 4.000 liter in Banyaka Village en Banyaka Gidda. Om naar daar te rijden passeren we een christelijk dorp, met een school opgericht door de Salizianen van Don Bosco. Indrukwekkende school en een heel ander formaat dan wat wij neerplanten. De weg naar Banyaka is geasfalteerd, wat er op duidt dat dit een groot dorp is. Dit wordt ter plaatste bevestigd: meer dan 250 compounds (heel ruw geschat tussen de 3.000 en 5.000 inwoners) en nog verder aan het uitbreiden. Het dorp grenst ook aan andere dorpen, waardoor de grenzen moeilijk af te bakenen zijn. In elk geval een dorp in volle groei. Maar wel te klein voor Nawec (de nationale watermaatschappij) om hier aanwezig te zijn.

Er is een medical center, waar ze ook vanuit andere dorpen naartoe komen, een mooie overdekte marktplaats, 2 grote community gardens, een heel mooie school (gesponsord door een Nederlandse VZW)… Op de klassieke vraag naar uitbreidingen, stel ik aan Kunkujang Mariama (leraar) de vraag waarom ze geen contributie vragen aan de dorpelingen, voornamelijk omdat ik zie dat er toch wel deftige huizen staan naar Gambiaanse normen. Zijn antwoord: wat je ziet zijn de rijkere compounds, van de eerste families die hier zijn komen wonen en daardoor ook landeigenaar werden. Deze wonen in de mooie woningen die we zien. Het grootste gedeelte echter woont in barakken en stellen zich elke dag opnieuw de vraag hoe ze die dag een (1) maaltijd op tafel krijgen voor hun familie. Aan deze families een contributie vragen is niet mogelijk. En als ze al iets verdienen, door het verbouwen en verkopen van groenten die ze in de community garden zelf verbouwen, dan gebruiken ze dit geld als schoolbijdrage, zodat hun kinderen naar school kunnen gaan.

Na het bezoeken van de installatie in Banyaka Village, vragen we hen om te voet naar de gemeenschapstuinen te gaan en daarna naar de school waar onze tweede installatie staat. Een wandeling van een paar kilometer die ons de gelegenheid geeft om onderweg te spreken met een paar mensen om zo meer inzicht te krijgen van de community en meer in het algemeen van het leven hier. Voor ons interessanter dan de vele “dank” speeches, die later nog zullen volgen.

Zo vertelt Lamin Barrow, die werkt op de US Ambassy als klerk, over hoe het dorp ontstaan is en de compounds opgebouwd zijn. Zo’n 45 – 50 jaar geleden hebben zich hier de eerste vijf families gevestigd. Enkel door het feit dat zij de eersten waren, hebben ze de (gratis) grond gekregen en daardoor ook grootgrondbezitter geworden. Nu is dit niet meer mogelijk, tenzij op een paar heel afgelegen plekken. De eerste aangekomen werd eigenaar en later ook alkalo (burgemeester), naarmate er meer en meer mensen in die streek kwamen wonen. Alkalo, een titel die bovendien van vader op oudste zoon wordt doorgegeven.

De grond is hun rijkdom. En soms ook oorsprong van veel problemen. Dit is trouwens een van de redenen waarom ze een omheining rond hun domein zetten, naast het beschermen tegen dieren. Volgende generaties van de eerste families verdeelden in het beste geval de gronden, in het slechtste geval bleven ze telkens in bezit van de oudste zoon van de volgende generatie. En hier zie je de problemen komen.

Hiërarchie in de families is dikwijls een issue. De oudste zoon erft normaal alles, maar als die sterft voor de vader sterft, dan gaat alles naar de volgende zoon, de nieuwe ‘oudste’. De oorspronkelijke lijn wordt doorbroken, waardoor de kinderen van de eerste zoon kunnen fluiten naar wat ze normaal zouden geërfd hebben van hun vader. Dat dit tot conflicten kan leiden binnen de volgende generaties hoeft geen betoog. En waar de eerste families grootgrondbezitters waren is dat na een paar generaties serieus verwaterd gezien het aantal kinderen. In sommige gevallen heeft dit tot rechtszaken geleid. De oudste zoon verkoop gronden om aan centen te geraken, in het beste geval onderhoudt hij daarmee de ganse familie, in het slechtste geval enkel zijn gezin. Bovendien zijn er geen of te weinig jobs, met als gevolg de armoede die we zien.

We passeren hun eerste community garden en komen toe in de tweede. Prachtige tuinen, heel veel vrouwen aan het werk, het lijkt allemaal goed georganiseerd. Het eerste wat me opvalt, in beide tuinen, zijn de watertorens en de zonnepanelen. In de eerste tuin 18 panelen, in de tweede tuin 24 panelen. Serieuze installaties, veel groter dan de onze. Maar vuil, vol stof en zand. Onmogelijk dat deze installaties hun volledige vermogen leveren om het water op te pompen. Daarnaast lijkt de pomp zelf ook defect, want hij pompt heel weinig water op. In de tweede tuin hebben ze dan ook een serieus tekort aan water en dit niettegenstaande er een betonnen watertoren staat, die een pak hoger en vele malen groter is dan de installaties die wij zetten. Ik schat een betonnen vat van 30 tot 50.000 liter. Maar toch tekort aan water?! Ik geef hen het goedbedoelde advies om de panelen regelmatig te kuisen, elke dag indien nodig. Waarop het laconieke antwoord: we zullen er morgen of overmorgen mee beginnen. Tot dit aan de oren komt van een van de vrouwen, die onmiddellijk een 20-tal vrouwen optrommelt die in hun tuin aan het werken zijn en die er onmiddellijk werk van maken. De koe bij de horens nemen, eerder weggelegd voor de vrouwen dan voor sommige van de mannen. In elk geval, als het probleem hiermee niet opgelost is, moet er een technieker komen. Hun vraag naar een bijkomende installatie hier is echt niet nodig. Het probleem ligt elders. Ik vraag aan Omar om dit op te volgen, want als deze installatie naar behoren zou werken kunnen ze hiermee niet enkel hun tuin bedienen, maar leidingen leggen naar de meer afgelegen delen van het dorp. Zo spijtig dat ze dit laten liggen.

Wij trekken intussen verder naar de school, waar onze 2e installatie staat. En Lamin vertelt verder over hoe ze hier trachten te overleven. Hoe de vrouwen een lening aangaan om zaden te kunnen kopen, hun tuin onderhouden als hun kind, verbouwen, oogsten en op de markt hun groenten dan verkopen om hun lening terug te betalen. Als er iets overschiet nadat ze de lening hebben terugbetaald, kunnen ze hiermee bvb. het schoolgeld betalen. En dan mogen ze geen pech hebben met de oogst. Reden waarom ze veel ajuin verbouwen. Dit is immers een gemakkelijke groente om te verbouwen en kan verschillende keer per jaar geoogst worden. Met als gevolg dat veel vrouwen dit doen, wat de prijs niet ten goede komt.

In de tuin geraakt Dirk in gesprek met Almamo Touray (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.), secretary of the VDC van Banyaka en projectleider, in het kader van een rijstproject die ze wensen op te starten. Gezien het grote tekort aan voedsel zou dit wel iets kunnen zijn waar we iets mee kunnen aanvangen. Rijst is immers hun belangrijkste bron van voeding. En we hebben het er al eerder over gehad dat we de kinderen in onze scholen minstens 1 deftige maaltijd per dag wensen te bezorgen.

We komen toe in de school waar onze tweede waterinstallatie staat, Banyaka Gidda. Waar een uitgebreide delegatie ons staat op te wachten. Er is zelfs een journalist en cameraman aanwezig. Dit wordt dus terug een ceremonie met heel veel dankbetuigingen. Onze boodschap dat dit voor ons niet hoeft is nutteloos. Hun dankbaarheid en traditie is zo veel malen belangrijker. Uit respect leggen we ons hierbij neer, telkens weer. Er zit niet veel ander op.

Zo komen Lamin Camara (VDC Chairman), Sanne Camara (Alkalo), Botto Bojang (Council), Fatou Njie en Nyima Tourray (Voorzitter Woman’s Committee) en Lamin Barrow aan bod. De klassieke boodschappen van ABARAKA (dank), het belang van water voor de kinderen, voor hun economie, gebeden voor ons, vraag naar extra hulp voor de tuinen, dank aan Allah en de verschillende committees die dit mogelijk gemaakt hebben? Hun geloof is echt wel merkwaardig, tenminste wat mij betreft toch.

Daarnaast te weten gekomen dat er 17 communities zijn rond Banyaka, die ook allemaal nood hebben aan zuiver water. We krijgen ook een dank voor het feit dat we het ganse traject te voet hebben gedaan, wat duidt op onze interesse in het dorp om te weten te komen welke hun noden zijn. De vraag naar extra hulp blijft dan ook niet achter. Hier treffen we in elk geval al een dorp aan die zelf heel veel initiatieven heeft genomen.

In onze boodschap herhaal ik wat we overal zeggen: het belang van het goed onderhouden van de waterinstallaties, het belang van zelf initiatieven te nemen. Ik wens ze proficiat met de initiatieven die ze zelf nemen en maak ook duidelijk dat we veel aanvragen krijgen en onze steun moeten verdelen en ook focussen op die dorpen die het meeste steun nodig hebben. In die zin staan zij al veel verder dan veel andere, armere, dorpen.

Om af te sluiten krijgen we de eer om een mooi lint door te knippen, de officiële inauguratie van de waterpompen. Gammol krijgt een certificaat die een uitdrukking geeft aan hun dankbaarheid, we krijgen groenten mee als geschenk, er zijn nogmaals de laatste dankwoorden door Lamin Barrow en afsluiten doen we met de obligate foto’s.

Ons bezoek in Banyaka heeft ons wel wat tijd gekost, maar ook veel geleerd. Heel nuttig, maar intussen zijn ze wel aan het wachten in het volgende dorp!

Falaa

Falaa! Het dorp waar we verleden jaar, in 2023, een nieuwe school hebben gebouwd. We krijgen een uitbundige ontvangst: als we uit de wagen stappen moeten we door een zingende en dansende erehaag gevormd met alle leerlingen en leerkrachten. Kinderen mogen zinden en dansen, ondanks de ramadan. Ik schat zo’n 200 leerlingen. Hartverwarmend. En we maken ons op voor de vele speeches…

Komen aan beurt, in volgorde: de Imam Seedy Saidy, head of school committee Yusupha Jassey, representative of the Alkalo Fafansu Jabang, head of school Mohammed Faye, VDC Chairman Jonsaba Sillah, health worker and leader of Nimisat project Sarjo Sarr, director of the region Shukh Omar Jarju, leader of the mother committee Sainabdu Sillah, regional councelor Botto Bojang, en de belangrijkste helemaal als laatste, een verlegen jongen van 15 jaar die een mooie speech heeft voorbereid, Yusupha Bojang.

Zo’n nieuwe school is echt wel geen alledaags evenement, vandaar de nogal officiële inhuldiging met alle plichtplegingen hieraan verbonden. Nadat Dirk het lint heeft doorgeknipt, beginnen we eraan!

Belangrijkste boodschappen uit de vele speeches:

• De plicht en verantwoordelijkheid van de ouders om hun kinderen naar de school sturen;
• Kennis is essentieel, in deze tijden nog meer dan vroeger;
• Het belang van een goede structuur en de evolutie die hiervoor nog nodig is;
• Teachers moeten de steun krijgen van de voltallige community;
• Verdere middelen moeten uit de gemeenschap komen om het leven van de kinderen te verbeteren, want zij zijn de toekomstige leiders van het land;
• Uitdaging om de kinderen zowel op intellectueel, emotioneel als fysisch (voeding) vlak te ontwikkelen;
• Belang van de opvoeding en het Engels om de kansen voor de kinderen te vergroten wordt benadrukt;
• De school moet nu verder ontwikkelen, en Gammo-hulp blijft natuurlijk altijd welkom;
• De ambitie om de school te doen groeien, met als gevolg later de nood aan extra klassen,
• Het “historische” van het event voor Falaa wordt meermaals benadrukt, met nadruk op wat er nu nodig is: ontwikkeling, discipline, determinatie.

Onze Omar wordt ook uitvoerig bedankt: hij is niet de gemakkelijkste, maar hij heeft een missie, is eerlijk, “very dedicated” en gaat er voor de volle 100% voor. Terechte dank voor Omar, maar ook voor Lamin, onze stille kracht.

De regional councelor belooft 5 free scolarships voor de 5 beste leerlingen, zodat deze later verder kunnen studeren.

In onze toespraak speel ik in op wat er gezegd is. Ik leg hierbij de nadruk op de verwachting van onze sponsors die dit mogelijk gemaakt hebben. Ik wijs ze op hun verantwoordelijkheid, niet enkel voor hun eigen school, maar dat ze een voorbeeld moeten worden voor toekomstige projecten zodat onze sponsors bereid blijven om ons te steunen, zodat we nog meer scholen kunnen bouwen op andere plaatsen in Gambia waar dit ook nodig is. Naast de vele sponsors die dit project mogelijk hebben gemaakt, licht ik toch heel specifiek toe wat Lotus hier voor hun schoolgemeenschap betekent, omdat zij specifiek onze schoolprojecten sponsort, passend binnen hun eigen maatschappelijke visie. Ik benadruk hoe belangrijk het is dat zowel de leerlingen als de leerkrachten gemotiveerd zijn. En de ondersteunende rol en verantwoordelijkheid die ouders en de gemeenschap hebben om zowel leerlingen als leerkrachten maximaal te ondersteunen.

Als laatste spreker komt Yusupha Bojang aan bod. Hij is 15 jaar, heeft zich heel goed voorbereid, is behoorlijk zenuwachtig, maar heeft het schitterend gedaan.  

Dit is een stukje uit zijn speech: "Mr. chairman; distinguish guest ladies and gentlemen; Education is the key to success, no society can developed when population are without requisite knowledge; without support to achieve the goals of the school will be a challenge; Mr. Chairman, distinguish guest ladies and gentlemen, Omar Saidy visited the school one afternoon last year with two gentlemen from Belgium came across the major obstacles of the school the situation of the school at that time was alarming. Gammol team struggled so hard in different avenues in search of funds purposely meant to support the children of the Gambia to acquire knowledge; their aspiration; commitment and determination towards the improvement of the school no more a dream but a reality with the provision of modern classrooms, office and a Kitchen in the school; as PTA provides us with meals every day..."  (volledige toespraak Yusupha Bojang...)

Om af te sluiten gaan we nogmaals rond in de school, waarbij we de vraag krijgen om een schoorsteen te installeren in de keuken (wat echt wel nodig is). We stemmen hiermee in, op voorwaarde dat zij voor de nodige stenen zorgen. Daarna gaan we langs hun schooltuintje, waar ze de kinderen leren tuinieren. Een klein stuk grond die ze mogen gebruiken van de buurman. Hier vragen ze of we hen niet kunnen helpen aan een groter stuk tuin. Dit hangt natuurlijk af van de prijs van de grond die de buurman zou vragen. Ik zeg aan Jonsaba dat ze zich moet informeren, maar beloof niets. En natuurlijk hebben ze dan ook nood aan een grotere waterinstallatie, waar ze zowel de tuin als het dorp mee kunnen bedienen. We gaan hier nu niet op in.

We ronden ons bezoek af, met nogmaals de nodige bedankingen en vertrekken naar ons hoofdkwartier in Sanyang, waar we afgesproken hebben met de nieuwe Village Development Committee van Sanyang. Naast de kennismaking met de nieuwe VDC, hebben we namelijk een paar belangrijke punten te bespreken, met als voornaamste de toekomst van het Gammolhuis, waar ons HQ gevestigd is, en de situatie op de fishing market.

We worden verwelkomd door de nieuwe VDC en door Lamin Jalang, de Alkalo van Sanyang Village. Niettegenstaande we nu al verschillende jaren naar Gambia komen, is dit de eerste keer dat we hem ontmoeten. Achteraf gezien was het niet verwonderlijk dat hij aanwezig was.

Een rijk man naar Gambiaanse normen. Dit hebben we ook kunnen vaststellen toen we terug naar onze lodge gingen. Omar heeft ons zijn compound, of eerder villa, getoond, samen met de tuinen waarvan hij eigenaar is. Hoe sommige Gambianen rijk geworden zijn, van vader op zoon, hebben we geleerd uit ons bezoek in Banyaka.

Daarnaast maken we kennis met de nieuwe VDC-leden: Jonsaba Sillah (vrouw en VDC chairman), Yusupha Jassey (kenden we van de vorige VDC) en daarnaast allemaal nieuwe gezichten: Lamin Jarju, Lamin Saldy, Lamin Darbie en Botto Gaye. Daarnaast, ook aanwezig, Babucan en Gibril Sanyang (2 broers), niet deel uitmakend van de VDC, maar we zouden snel weten waarom zij aanwezig waren!

Na het obligate gebed, begon de Alkalo met een uitleg over de plannen die ze hadden om een ‘skill center’ op te richten. Elk jaar studeren er zo’n 1.000 leerlingen af in Sanyang en met het skill center willen ze minstens een groot gedeelte hiervan een stiel leren. Doelstelling om dit aan ons te vertellen: nood aan steun om dit (uit te) bouwen. Maar veel verder in zijn verhaal kwam hij niet, want Babucan Sanyang onderbrak hem. Wat niet in dank werd afgenomen, omdat dit getuigt van te weinig respect voor de oudere in het algemeen en zeker de Alkalo specifiek.

Maar Babucan was niet te houden. Hij was, om het licht uit te drukken, boos. Heel boos. Op de VDC, op ons, op de alkalo. Zowel in het Engels als in het Mandinka, de lokale taal. We begrepen er niets van, en niet enkel omdat de helft in het Mandinka was.

Maar stilaan werd alles duidelijk:

• Onze voorganger, Jean, heeft indertijd het Gammolhuis laten bouwen op een stuk grond die niet van Gammol is. Wel een stuk grond waar hij toestemming voor had gekregen om op te bouwen. Al die jaren was/is dit ons hoofdkwartier geweest, waar ons kantoor is, ons materiaal opgeslagen wordt, de verpleegsters en studenten kunnen logeren als ze in Gambia zijn.
• Verleden jaar hebben we met de vroegere VDC een M.O.U. (memory of understanding) afgesloten, die ons onder andere toeliet het Gammolhuis te behouden zolang we onze activiteiten verderzetten in Gambia. Hier zijn nogal wat discussies aan vooraf gegaan met de toenmalige VDC om tot dit akkoord te komen. Voor ons was dit belangrijk, omdat het nodig is te investeren in de verfraaiing van het Gammolhuis. Tot hier alles ok.
• Nu blijkt echter dat de grond waarop we gebouwd hebben niet van de community is. Wij waren in de overtuiging dat dit wel zo was, vermits de VDC nooit anders had aangegeven. Bovendien gaven ze blijk dat ze het mandaat hadden om de M.O.U. te ondertekenen. Echter, de grond behoort dus toe aan de familie van Babucan. Wij vielen uit de lucht.
• Babucan dus woedend op de vroegere VDC, op de Alkalo, op de ouderen, op ons… Wij hebben vrij snel kunnen duidelijk maken dat wij van niets wisten, wat hij uiteindelijk ook geloofde en waarna zijn toon naar ons toe helemaal veranderde. Maar naar de rest toe duidelijk niet. En de nieuwe VDC stond erbij en keer ernaar, want zij hadden hier ook niets mee te maken.
• De Alkalo was duidelijk niet tevreden dat dit ter sprake kwam in een vergadering met een andere agenda. Hij dus eveneens boos. Heeft aan Babucan duidelijk gemaakt dat zijn over-overgrootvader de grond heeft gekregen van de over-overgrootvader van de Alkalo, en dat hij, als het puntje bij het paaltje komt, geen recht heeft op de grond waar het Gammolhuis op staat. Hoogoplopende ruzie.
• Op een zeker moment heeft de Alkalo het gesprek gestopt, met de belofte de dag nadien terug samen te zitten met Babucan en de ouderen, waarna wij feedback zouden krijgen over het resultaat van hun besprekingen.
• Niettegenstaande wij (of eerder het Gammolhuis) het onderwerp van de ruzie zijn, staan we hier volkomen buiten. Wat wij nodig hebben is zekerheid dat we een plek hebben van waaruit we ons werk in Gambia kunnen verderzetten. Zonder hierbij het risico te lopen om op een zekere dag op straat te staan. Dit is trouwens een van de redenen waarom we er al een paar jaar aan denken om eventueel zelf een grond te kopen en er iets op te zetten. Maar zover zijn we dus niet.

Dit alles heeft toch wel serieus wat tijd in beslag genomen. Terug in onze lodge aangekomen bespreken we welke nu de volgende stappen zouden kunnen zijn. De gronden die we eerder bezocht hebben lijken nu wel weer een optie te kunnen worden. Maar we hebben de volgende dag terug een afspraak waar we verwachten feedback te krijgen over hun onderlinge gesprek.