Dirk Depoorter
Zondag 2 februari
Mandinaba
Dit is het dorp waar we in 2022 een waterinstallatie hebben geplaatst. Bij ons bezoek begin 2023 hebben ze ons gevraagd of we voor hen een school wilden bouwen. Ze hebben hiervoor de grond en gezien de grootte van het dorp zijn er zeker voldoende kinderen om dit te verantwoorden. We hebben hun toen gezegd dat dit in 2023 niet mogelijk was, maar dat we in 2024 zeker terug zouden komen. En dat we in afwachting verwachtten dat ze hun nieuwe installatie goed zouden onderhouden en initiatieven zouden nemen. Begin 2024 moesten we echter vaststellen dat ze hun installatie niet goed onderhielden. We zijn consequent in onze boodschap: “we promise, we deliver – you promise, you deliver”. Gevolg: geen sprake van een nieuwe school. Met de belofte van terug te komen begin 2025...
En deze keer was alles in orde: de installatie perfect onderhouden en ze hebben intussen ook een mooie tuin aangelegd. We stellen wel vast dat het irrigeren van de tuin niet optimaal is. Te overwegen om hier extra reservoirs te voorzien, zodat ze een grotere capaciteit hebben. Mandinaba is meer dan een dorp, ook Mandinaba heeft een groeiende populatie. Dat we vraag krijgen naar uitbreiding van de installatie verwondert ons dan ook niet.
Terwijl we het voorgaande gesprek voeren, zegt een van de deelnemers aan het gesprek ‘out of the blue’ dat ze ook kranen in de compounds hebben geplaatst, en niet op de openbare weg waar iedereen aan kan. Omar is daar niet van op de hoogte, en dit is tegen ons basisprincipe: het water moet vrij beschikbaar zijn voor iedereen. Er ontspint zich een hevige discussie, waarbij ze argumenteren dat ze dit gedaan hebben ter bescherming van de kranen. Een argument waar we niet in meegaan. Iemand anders zegt ook dat ze dit verleden jaar gezegd zouden hebben, wat niet waar is. We maken hen duidelijk dat we de verkeerde keuze gemaakt hebben om hier een installatie te plaatsen, indien er in het dorp onvoldoende discipline is om de installatie te onderhouden en te respecteren. In geen enkel ander dorp hebben we dit al meegemaakt, en we willen dit echt niet. Uiteindelijk zien ze in dat we niet van ons standpunt willen afwijken en enkele mensen beloven ons om de kranen terug op publiek toegankelijke grond te plaatsen. Omar zal opvolgen of dit ook daadwerkelijk gebeurd!
Na deze eerder pijnlijke discusie, bespreken we hun aanvraag over een nieuwe school. Dat er nood aan is kunnen we volgen, gezien de grootte van de community en de bevolkingsgroei. Wat ze vragen is een Engelse nursery school, voor kinderen tussen 3 en 6 jaar. Het spreekt voor zich dat we, na het vorige gesprek, met twijfels zitten of ze de afspraken die we maken als we ergens een school bouwen wel zullen nakomen. Het bouwen is een ding, maar hoe staan ze tegenover onze visie en de verwachtingen die hieruit vloeien met betrekking tot een Gammol-school?
We geven hen een lijst met acht vragen waarop we een antwoord verwachten te krijgen. Dezelfde vragen sturen we ook naar Niggie en Faraba Sutu, zodat we een bijkomend element hebben die ons moet helpen te beslissen waar we een school gaan rechttrekken. Dit zijn de vragen waar we een antwoord op verwachten:
- Waarom hebben jullie een school nodig?
- Wat is het doel van de school? Wat willen jullie bereiken?
- Wat voor school: kleuterschool, lagere school, Engels, Arabisch, ...?
- Hoe denken jullie je te organiseren?
- Hoe gaan jullie de juiste leerkrachten vinden?
- Hoe gaan jullie alles financieren (leerkrachten, materialen, syllabus, ...)
- Wat kan de toegevoegde waarde zijn van de Mandinaba school voor de Gammol School Community?
- Wat zal jullie engagement zijn? Hoe kunnen we er zeker van zijn dat wat we afspreken ook wordt uitgevoerd?
Vooral die laatste vraag ligt nu wel gevoelig bij ons, na wat we vastgesteld hebben in verband met de waterinstallatie in 2023, en nu met de kranen in de compounds. Ze beloven ons een antwoord voor 24 februari.
Sanyang Garden
Serieus probleem in de Sanyang Garden. Een van de grootste gemeenschappelijke tuinen in de regio, zo'n 10 hectaren. Er zijn een vijftal waterinstallaties die de vele reservoirs vullen die her en der opgesteld staan. Deze installties werden niet door Gammol geplaatst, maar bij problemen met de pompen en de zonnepanelen hebben wij er dan met Gammol voor gezorgd dat dit in orde kwam. Nu ligt heel het voorste gedeelte er verwoekerd bij, omdat de voorste installatie geen water meer geeft om de reservoirs te vullen. Hier en daar is er nog een tuintje dat onderhouden wordt, maar op de ‘oude’ manier: water met een touw een emmer naar boven trekken om de planten water te geven. Niet houdbaar en niet duurzaam.
Het probleem is dat er geen duidelijkheid is wie wat opvolgt met daarnaast een gebrek aan communicatie. En zo doet iedereen maar wat, in functie van sponsorgeld die van verschillende kanten kan komen, of niet. Zo is er pas een deel van de omheining hersteld, maar ook niet volgens de regels van de kunst. En zo stellen we ook vast dat de waterinstallaties niet onderhouden worden. Gelukkig is het tweede gedeelte van de tuin dik in orde.
We spreken af dat Gammol vanaf nu de opvolging zal doen van alle waterinstallaties die er momenteel in de tuin staan, op voorwaarde dat alles onderhouden wordt. Concreet betekent dit dat we alle middelen zullen schenken, zodat ze het roest van de torens kunnen verwijderen en de verf om alles nadien te schilderen. Iets wat de mannen van de community gaan moeten doen. Pas als dat gebeurd is, zijn we bereid dit mee ‘in portefeuille’ te pakken. We zijn benieuwd. Alles wat niets met water te maken heeft, zoals ervoor zorgen dat er een deftige omheining staat, volgen wij niet op, maar verwachten we wel dat ze dit zelf doen. Het blijft toch dikwijls trekken en sleuren om ze zelf initiatief te laten nemen.
Sanyang Fishing Market
We hebben aan het strand een nieuwe toren aangesloten op de waterpomp van het Rescue Sea Center. Onze oude installatie pompte zout water op, niet drinkbaar. Deze wordt wel nog gebruikt om een aantal (gewone) tuinen van naastliggende restaurants te irrigeren. De nieuwe aansluiting werkt naar behoren. Op de plek waar de vrouwen de vissen kuisen staat echter maar één kraan, waardoor sommige vrouwen telkens een hondertal meter moet stappen om vers water te hebben. We spreken hierover met Aminata Jatta, die de leiding heeft over de vismarkt. Dit is een heel beperkte investering waarmee we heel wat vrouwen kunnen helpen. Het is dan ook een eenvoudige beslissing om hier drie extra kranen te plaatsen en een lekkende afsluitkraan te vervangen.
Daarnaast is het probleem van de overdekte marktplaats nog steeds niet opgelost: een deel van het dak staat op instorten, intussen al een paar jaar. En we hebben de VDC vroeger al duidelijk gemaakt dat Gammol hiervoor niet zal tussenkomen, dat ze dit zelf kunnen oplossen door een bijdrage te vragen aan de restaurants die gebruik maken van het – nu zoute - water van onze Gammol pomp. Maar elk initiatief hiertoe ontbreekt zo te zien.
Alvorens we vertrekken krijgen we van de vissers nog een behoorlijk grote vis als geschenk als dank voor de nieuwe toren die we geplaatst hebben. Een dure delicatesse hier. Weigeren kunnen we niet doen, maar we geven hem met plezier aan Omar en Lamin, zodat zij dit kunnen delen met hun familie.
Maandag 3 februari
Gidda Sukuta
Vandaag is ons eerste bezoek aan het dorp waar ze ons verleden jaar tomaten hebben beloofd. Bij ons bezoek vorig jaar hebben we de uitbreiding van de waterinstallatie moeten uitstellen, omdat de mannen van het dorp de belofte om een gemeenschapstuin te omheinen, zodat de vrouwen groenten kunnen telen, niet zijn nagekomen. Wat toen tot heel grote frustratie heeft geleid bij de vrouwen, tot op het niveau dat ze allerlei niet zo aangename zaken naar het hoofd van hun mannen slingerden. Tenminste, dat konden we ervan maken, vermits de verwensingen in het Mandinka en Wolf (de plaatselijke dialecten) waren. Maar soms moet je de taal niet kennen om ze te begrijpen…
De mannen hadden de boodschap blijkbaar goed begrepen, want nu was de tuin helemaal afgezet, werden er groenten geteeld (de tomaten waren nog niet helemaal rijp) en kregen we een heel warm welkom van de vrouwen met dans en zang. En we moesten natuurlijk meedoen, tot groot jolijt van de vrouwen. Ik stel wel vast dat er een lek is aan de bestaande toren. Ze zeggen dat ze dit zelf gaan herstellen. Omar moet dit opvolgen.
Waarna de dankwoorden kwamen, in de 2 dialecten en nog eens vertaald in het Engels. En dit door 9 (!) verschillende personen. Zoals zo dikwijls zijn de boodschappen dezelfde van de verschillende sprekers, soms met een ander accent, maar steeds een dank en een vraag naar iets extra. Samengevat:
- BARACABA, of ‘dank je’ in het Mandinka. Dank je om interesse te hebben in de noden van Gidda.
- Gidda loves Gammol en we moeten elk jaar terugkomen.
- Verleden jaar was de hele gemeenschap triestig en het is mede dankzij de vrouwen dat we nu groenten hebben.
- Ze zijn onder de indruk van het idee die we brachten (?) om een gemeenschapstuin te maken.
- Nu ze de resultaten zien van hun eigen inspanning en initiatief zeggen ze “We gaan nooit meer iets beloven dat we niet gaan doen”.
- De oudste vrouw was emotioneel toen ze ons zei hoe de tuin hun leven heeft veranderd, dankte ons voor de inspiratie die we gebracht hebben.
Want, nu hebben we de wil om verder initiatieven te nemen: nu ze water hebben en een grote gemeenschapstuin, willen ze ook een marktplaats bouwen bij de grote weg om hun groenten te kunnen verkopen. Om dit te bekostigen gaan ze o.a. een festival houden om centen in te zamelen. De fundering voor de marktplaats hebben ze al gegraven. In tegenstelling tot wat we verwachten vragen ze echter geen financiële steun voor hun marktplaats, want we hebben hen al water gegeven. Dat ze zelf hun marktplaats wensen te bouwen heeft allemaal te maken dat Brikama, het volgende dorp, te ver is om de groeten te verkopen. Met de opbrengst denken ze ook al wat ze kunnen doen in het kader van de educatie van hun kinderen. Eerder een lange-termijn ambitie. Er wordt ook gedacht aan een “health center”. Het enthousiasme is heel groot. Echt plezant om te zien. Wat de health center betreft, moeten we met Leetulor zien of ze hier een opleiding kunnen voorzien als een eerste stap.
Waar ze wel nood aan hebben is extra water. En het zijn de vrouwen die het ons vragen, omdat ze vaststellen dat er soms onvoldoende water is om zowel de tuin als de compounds te bevoorraden. Vooral na zonsondergang, als de zonnepanelen niet meer werken, is dit een probleem. Zoals verleden jaar beloofd, gaan we hier dus een 2e watervat bij plaatsen, zodat de capaciteit verdubbelt. Maar ze vragen ook een extra toren, omwille van de uitbreiding van het dorp. De westkant strekt zich uit tot op 2 km van de toren hier. We beloven niets, maar alvorens te denken over het plaatsen van een bijkomende installatie, moet de nood eerst in kaart gebracht worden om de werkelijke nood te kunnen inschatten. Ze spreken van in totaal een 2.500 compounds, wat ons wel heel veel lijkt.
Ik geef een korte speech, waarin ik niet nalaat de vrouw te betrekken (tot groot jolijt van alle vrouwen, maar minder van de mannen) die verleden jaar het hardste van haar oren had gemaakt en waarbij ik haar proficiat wens met haar energie en betrokkenheid, die zeker en vast mede tot dit resultaat heeft geleid. Ook benadruk ik dat we onder de indruk zijn van de mentaliteitswijziging die we nu zien in vergelijking tot vorig jaar. Met Dirk en Hedwig intussen al overeengekomen dat de uitbreiding van de installatie er zal komen, wat ik natuurlijk met plezier met iedereen deel, waarna nog meer vreugde!
Om af te sluiten krijgen we een maaltijd aangeboden op zijn Gambiaans. Allemaal rond een grote kom en met onze vingers eten. Als je dat niet gewoon bent, ook niet zo evident. Een beetje later geven ze ons een lepel, net iets eenvoudiger.
Fuffor Village
Fuffor is het dorp waar we verleden jaar een nieuwe school hebben gebouwd, in plaats van in Mandinaba. En waar we in 2023 een waterinstallatie hebben geplaatst. Weer een dorp in volle expansie. Als we erdoor rijden stellen we inderdaad vast dat ze er volop aan het bouwen zijn, meer dan wat we elders gezien hebben. En de reden is simpel: de grond is hier gratis en er is een waterinstallatie met zuiver water en 15 kranen verspreid over het dorp, twee belangrijke bijkomende reden om naar Fuffor te verhuizen.
Eerste wat we vaststellen is dat er een zonnepaneel kapot is. We geven de boodschap dat dit snel hersteld moet worden, en dat we verwachten dat het dorp de kosten hiervan draagt. Maar het is Lamin die per ongeluk iets laten vallen heeft op het paneel. Kosten zijn daarom ook voor ons. Op mijn vraag waarom de herstelling niet gebeurd is, antwoorden Omar en Lamin dat de installatie voldoende energie geeft met drie panelen. Verkeerde insteek. We maken hen duidelijk dat we bepaalde kwaliteitsnormen nastreven, dat we ook verwachten van de dorpen dat ze de installaties perfect onderhouden (wat in Fuffor ook het geval is), en dat dit ook inhoudt dat we zelf het voorbeeld geven. Het kapotte zonnepaneel moet daarom door ons hersteld worden.
Intussen heeft het dorp al een tweede community garden in gebruik. Het is grond behorend tot een compound, die dit ter beschikking heeft gesteld van de gemeenschap. Fuffor is mooi voorbeeld van een dorp die initiatieven neemt. Zo zijn ze overeengekomen dat iedereen moest meehelpen om de omheining rond de tuinen te plaatsen: per compound moesten ze aan 5 palen geraken en deze ook plaatsen, en iedereen moest 200 dalasi (2,7 euro) betalen, zodat ze de draad konden kopen. Wat hier ook nuttig zou zijn, zijn waterreservoirs die ze extra kunnen vullen om hun tuinen te irrigeren na zonsondergang. Hier ontstaat ook het idee om op onze waterreservoirs van 10 000 liter op de toren een overloop te voorzien om reservoirs op de grond te vullen als er overschot is. Nu wordt dit terug naar de bron afgevoerd, eerder dan reservoirs te vullen, zodat ze na zonsondergang water hebben voor de gemeenschapstuin. Doelstelling moet zijn om het opgepompte water in eerste instantie te voorzien als drinkwater en voor die taken waar zuiver water voor nodig is (koken bvb.), en pas als er overschot is hiermee de reservoirs voor de tuin vullen. De overloop moet dus bovenaan het vat zitten. Eveneens na te gaan of we onze torens niet nog hoger kunnen bouwen, zodat we extra leidingen en kranen kunnen plaatsen, over een grotere afstand. Kostprijs?
Dan is het tijd om naar de school te gaan die Gammol in 2024 gebouwd heeft. En ik moet eerlijk zeggen, we zijn alle drie onder de indruk. Misschien zullen ze extra hun best gedaan hebben omdat wij kwamen, maar uit alles blijkt dat ze hier heel zorgzaam mee omgaan. Het schooltje is gebouwd op een stuk braakliggende zandgrond, maar alle klassen zijn proper. Elke zondag staat de community ervoor in dat de klassen gekuist worden. Wat we zien in de leraarskamer is indrukwekkend, en hebben we in geen enkele andere school al gezien: een muur die volhangt met de lessenroosters, wat er moet gebeuren ter voorbereiding, de leerplannen die ze opvolgen, de proeven die ze afnemen en de resultaten, een code of conduct zowel voor de leerlingen als de leraars… dit lijkt allemaal evident, maar in Gambië is het dat niet. En misschien moeilijk te begrijpen als je de fierheid en de blijdschap niet zelf ziet en hoort van de leerkrachten, maar ik word er emotioneel van. Dit is mede een van de redenen waarom we dit doen, bedenk ik bij mezelf. En dit is ook de boodschap die we hen geven: “you motivate us, to continue what we do”.
Een minpuntje, al begrijpen we de reden waarom… Ze hebben 2 klassen opgeofferd voor de kinderen van de nursery school wat verderop, omdat die klassen in elkaar gestort zijn. Iets waar we ze verleden jaar voor gewaarschuwd hadden is ook daadwerkelijk gebeurd. Spijtig. Eigenlijk zijn er nu te weinig klassen, wat natuurlijk niet ideaal is. Een oplossing hiervoor is niet onmiddellijk bij de hand.
En dan is het tijd voor de dankwoorden. Maar toch net iets anders dan we gewoon zijn. Het welkom wordt door de kinderen gedaan: een grote groep van wel 50 kinderen zingt om Gammol te bedanken, waarna 4 kleuters een gedicht voordragen. Pakkend. Dan komen de traditionele dankwoorden door verschillende sprekers. En er wordt met superlatieven gestrooid. “Gammol heeft geschiedenis geschreven en heeft een plaats gekregen in het hart van de gemeenschap”. De council, de Alkalo, de Imam, de headmaster, een van de ouders, twee moeders, een VDC member, de chairman of the school committee… iedereen dankt Gammol op zijn manier. Maar naast de dankwoorden geven ze ons ook andere boodschappen mee, die ons vertrouwen geeft voor de toekomst:
- We hebben beloofd om de tuin te omheinen, het is goed dat jullie dit komen controleren.
- Dank voor de ideeën die we aanreiken die als resultaat hebben dat er nu nog meer initiatief wordt genomen.
- Grootste probleem is het vinden van kwalitatieve leraren, maar we wensen Gammol hierin ook te betrekken.
- Mits een bijdrage (naar eigen vermogen, wat in de realiteit dus beperkt is) dragen alle ouders bij tot het niveau van het onderwijs.
- Het belang van het water wordt meermaals benadrukt, voor de kinderen, de huishoudens, de tuinen. En daarnaast het belang van onderwijs en gezondheidszorg.
- Ze hebben dan ook al een opleiding van Mien en Liesbeth, onze verpleegsters van Leetulor, gekregen.
En dan komen de vragen:
- Betaling van de leraren is moeilijk. “The community is kneeling down to ask support to Gammol”.
- Zonnepanelen voor op het dak van de school om elektriciteit te hebben.
- Omheinen van de school.
- Watervoorziening in de school. Vraag hier is of we inderdaad geen kraan kunnen installeren in de school?
- Meer water voor de tuinen, wat uitbreiding van de installatie betekent.
- Een tweede waterinstallatie, omwille van de uitbreiding van het dorp.
- Materiaal voor de school.
- Een ‘health’ centrum.
Waarna een ‘interludium’ komt met vijf jonge leerlingen die dansen en zingen voor ons. Merkwaardig: het is zo'n 35 graden en we zien hier een man rondlopen in een dikke winterjas! 😊
Dirk sluit af door te zeggen dat we onder de indruk zijn van het welkom die we krijgen van de kinderen, met het zingen en dansen. En van de vele complimenten door de vele sprekers. We hebben kunnen bijdragen door het dorp van zuiver water te voorzien, een school te bouwen en Leetulor heeft een opleiding in wondverzorging gegeven. Maar we zitten ook met een wrang gevoel: met alles wat we al gedaan hebben en dan geconfronteerd worden met alsmaar ‘meer’, komt niet goed over. Gammol heeft een beperkt budget, en er zijn heel veel dorpen die ook nood hebben aan zuiver water. Waarbij Dirk de vraag stelt waarvoor we moeten kiezen: “zonnepanelen op het dak van de school of een waterinstallatie in een dorp die geen zuiver water heeft”? Het is wel duidelijk dat deze boodschap aankomt en zonder enige twijfel in zijn stem zegt de Alkalo dat een waterinstallatie in een dorp die geen zuiver water heeft natuurlijk voorrang krijgt. Hij excuseert zich door te vragen dat we niet gefrustreerd mogen zijn omwille van hun vraag naar meer. Dat dit is omdat ze zien wat de tussenkomst van Gammol allemaal teweeg heeft gebracht voor de community van Fuffor.
Dirk sluit af met onze verwachting te herhalen met betrekking tot de Gammol School Community, en wat dit kan bijdragen voor hun schooltje. Met de focus op opleiding, het opstellen van leerplannen en opvolgen van de resultaten. Hoe het delen van hun ervaring ook andere scholen kan helpen, met nadruk op wat we gezien hebben in hun leraarslokaal, die echt een voorbeeld is voor andere scholen.
We sluiten af met een heel goed gevoel, langs beide kanten. De vrouwen van het dorp hebben voor ons terug gekookt, een feestmaaltijd, weeral uit één grote kom. Niettegenstaande we zeker al te laat gaan zijn voor onze volgende afspraak, kunnen we moeilijk anders dan dit te aanvaarden. We gaan naar de hut waar de vrouwen aan het koken zijn om zo weinig mogelijk tijd te verliezen. Leuke ervaring om te zien hoe ze koken, waarbij elke vrouw haar rol heeft. Na een dansje met de kokkinnen vertrekken we.
Kennis maken studenten
Voor we naar ons laatste afspraak gaan passeren we snel langs ons Gammol huis om Sterre, Julie en Dina welkom te heten, studenten van de Thomas Moore hogeschool die hier stage komen lopen de komende maanden.
Mama Afrika Lodge - afspraak Almamo Touray
Doelstelling van de vergadering met Almamo is om na te gaan welke de vervolgstappen in het rijstproject zouden kunnen zijn. En hoe we dit praktisch zien.
We blijven met veel vragen zitten na ons bezoek aan de rijstvelden in Janjanbureh. Ons objectief is “Rice for Gambia”, met als side effect het voordeel die de bevolking van Janjanbureh hierbij ook zal ondervinden. Waarbij we uitleggen aan Almamo hoe samenwerken een groot voordeel kan opleveren, ten opzichte van de werkwijze vandaag waar ieder zijn eigen lapje grond heeft. Almamo begrijpt dit wel, de uitdaging bestaat erin om de ‘plot’eigenaars daar hiervan te overtuigen.
Het is al laat als de vergadering erop zit. Almamo gaat dit verder uitwerken en met een voorstel komen. Beslissing wordt later genomen. Het slechte resultaat van de eerste test heeft ons heel wat geleerd. We zijn het erover eens dat we een tweede test moeten opzetten, maar onder veel striktere (ook financiële) voorwaarden.