Dirk Depoorter
Dinsdag 4 februari
Onze laatste dag alweer, maar terug goed gevuld. Ook de laatste ochtend dat we vroeg wakker gemaakt worden door de gebeden van een Imam die, ergens in de buurt, door de luidsprekers weerklinkt. Om 5 uur. Dat gaan we niet missen. Koffers gepakt, want na de laatste afspraak rijden we onmiddellijk door naar Banjul, de luchthaven.
Keba en Gibril Babucarr
Naar aanleiding van de issues die we verleden jaar hadden rond ons hoofdkwartier, waarbij twee partijen claimden dat zij eigenaar zijn van de grond waarop het Gammolhuis gebouwd is, hebben we terug een gesprek met beide partijen afzonderlijk. Eerst met de gebroeders Babucarr en daarna met de VDC van Sanyang.
Ik ga het ganse verhaal van verleden jaar niet over doen, maar de standpunten van beide partijen zijn na een jaar niet veranderd. Babucarrs voorouders hebben een stuk grond gekregen van de toenmalige Alkalo om zich in Sanyang te vestigen. Volgens de VDC is het deel van die grond waar het Gammol huis op staat, terug naar het dorp gegaan. Dit is al zolang geleden dat het niet duidelijk is of er papieren zijn van de overeenkomst die indertijd is afgesloten. Probleem dus van eigendomsrecht, maar in Gambia betekent dit dikwijls het recht van de sterkste. Dit wil concreet zeggen dat de familie Babucarr én de centen niet heeft, én de Alkalo en dropsoudsten niet achter zich heeft, om naar een rechtbank te stappen en zich met succes te kunnen verdedigen.
Op zich is het ook nooit een probleem geweest: ons hoofdkwartier is er al jaar en dag zonder issues. Probleem dat zich nu stelt is dat we moeten investeren om het huis leefbaar te houden voor Leetulor wondverzorging en voor de studenten die hier enkele maanden per jaar verblijven. En we wensen dit enkel te doen als we zeker zijn dat we daar kunnen blijven. Uiteindelijk zijn beide partijen akkoord dat we er blijven, maar ze claimen allebei dat zij het zijn die het akkoord moeten geven en niet de andere partij. Dit is ontspoord waardoor onze oplossing, waarbij we zeggen dat ze dan maar allebei hun akkoord moeten geven, niet aanvaard wordt. Pfff…
VDC Sanyang
Los van de discussie over het Gammolhuis, is het nodig nog een aantal afspraken vast te leggen met de VDC:
- Duidelijkheid over de verschillende verantwoordelijkheden in Sanyang Garden. Gammol zal instaan voor het behoorlijk werken van de waterinstallaties, de VDC voor de rest. Concreet wil dit zeggen dat de VDC zorgt voor een deftig onderhoud van de installaties (onkruid en roest verwijderen, verven van de torens, reservoirs waterdicht maken) en de omgeving (zoals de omheining). Aan Omar om dit op te volgen.
- Gammol School Community: we leggen nogmaals uit wat onze doelstelling is, gezien er twee van de Gammol-schooltjes in Sanyang liggen. Moeilijk om te weten wat we van de VDC mogen verwachten. Wat ik vaststel is dat er altijd met veel energie vergaderd wordt, maar als het puntje bij het paaltje komt er in de praktijk niet zoveel gebeurt. Daarom ook dat we wat de scholen betreft mensen aanspreken die er rechtstreeks veel meer betrokken bij zijn.
Daru Busumbala
We bezoeken een van de oudere installaties, gebouwd in 2012. En de oude Omar, die al jaar en dag de installatie onderhoudt staat ons op te wachten. We vliegen elkaar in de armen, wat een enthousiast weerzien. We weten dat de capaciteit van onze oude installatie te klein is en dat er te weinig kranen zijn om de noden die er zijn te lenigen. Vandaar ons bezoek, om na te gaan wat we hier kunnen of moeten doen. Ter plaatse stellen we vast dat het dak versleten is, de draagbalken gebroken zijn. En het dorp is aan het uitbreiden, net zoals zoveel andere dorpen waar zuiver water is. Nawec, het nationale water- en elektriciteitsbedrijf is hier gedeeltelijk aanwezig, maar een aansluiting kost 30 000 dalasi, los van de maandelijkse kost, onbetaalbaar voor de mensen daar.
Meer dan 100 compounds en groeiend, met een te kleine waterinstallatie (tank van 1 000 liter op 3 meter hoogte), betekent ruzie tot zelfs vechten voor water, zeker tijdens de Ramadan. Deze installatie moeten we mee in de planning nemen om te vervangen door een nieuwe, te bekijken of we hier 10 000 liter of 2 x 10 000 liter moeten voorzien? Dit is een dorp dat volgebouwd wordt, waardoor er spijtig genoeg geen plaats is voor een community garden. Dit is toch iets dat zou moeten nagekeken worden, om na te gaan welke mogelijkheden er hier zijn om iets extra te doen met het water als we hier een nieuwe installatie plaatsen. Hier wordt voor het water al een kleine contributie gevraagd aan de compounds. Een probleem waar ze mee te maken krijgen is dat er blijkbaar dieven van buiten het dorp kranen komen stelen.
Ismail Jack neemt Hedwig en mij mee naar een Islamitisch schooltje vlak bij de installatie. Triestig, maar ze roeien met de riemen die ze hebben. Telkens ze wat geld bijeen sparen of een gift links of rechts krijgen herstellen ze iets of zorgen ze voor een bank voor de leerlingen of kopen ze wat krijt. Er zijn geen toiletten, geen bord, geen aflsluiting van de ramen, … Dit laatste wil zeggen dat als het waait (en dat gebeurt al eens) de kinderen onder het stof/zand zitten met alle gezondheidsproblemen van dien. Er is geen geld voor een Engelse leerkracht. Kortom, niet evident. Ik leg uit dat de scholen die wij plaatsen Engelse scholen zijn, vanuit de kennis die we intussen hebben dat Engels in Gambia de basis is. Maar Ismail vraagt ons niets, hij bedankt ons omdat “we give life” met het water die we voorzien. Toch wel slikken.
Vlak voor we vertrekken komt de oude Omar ons zeggen dat we hem waarschijnlijk niet gaan terugzien. Vraagtekens bij ons??? Omar heeft vandaag speciaal een ‘bush’ taxi genomen om naar Daru Busumbala te komen. Hij is namelijk verjaagd uit het huis dat hij zelf gebouwd heeft, gedurende verschillende jaren. Verjaagd door een invloedrijk persoon, waartegen hij niets heeft kunnen inbrengen. Slik! Nogmaals. De problematiek van eigenaarschap van de gronden. Vaders van vaders die gronden geschonken hebben aan hun kinderen, die hetzelfde gedaan hebben aan hun kinderen, enz. Met als finaliteit de achter-achter-kleinkinderen die de gronden verkopen om centen te hebben. En niemand die nog weet wie eigenaar is van welk stuk grond. En als je dan wat invloed hebt, dan gebeurt er wat de oude Omar nu overkomen is. De ‘oude’ Omar was echt iemand die heel gedisciplineerd de waterinstallatie onderhouden heeft. Plichtsbewust, zonder hiervoor enige vergoeding te krijgen. Enkel de dank en respect van de dorpelingen, die beseffen hoe waardevol Omar’s werk is. Echt niet evident voor ons als je zo’n verhaal hoort, omdat je je machteloos voelt, wetende dat dit geen uitzondering is. We vragen aan ‘onze’ Omar om na te gaan of en wat we hieraan kunnen doen.
Abuko school
Omar (nog een andere Omar, het schoolhoofd) en Pierre staan ons op te wachten. De school is al gedaan. We doen eerst een ronde van de school en stellen verschillende kleinere gebreken vast die moeten aangepakt worden:
- De toiletdeur, de tegels en de pot van het toilet moeten hersteld worden.
- De aanduiding en de missie van de school op de buitenmuur is overgeschilderd.
- Tijdens het regenseizoen loopt de speelplaats onder water, water dat van de straat komt.
- De enkele speeltuigen die er stonden zijn kapot.
- Het leraarslokaal van Omar moet opgewaardeerd worden (zie Fuffor).
- Het dak moet hersteld worden.
- Sommige banken en burelen van de leraren zijn aan vervanging toe.
- Er is dringend nood aan wat klasmateriaal: kleurkrijt, papier, pennen (rood, zwart, blauw), kwaliteitsverf.
- De keuken wordt niet gebruikt omdat deze als materiaalkot wordt gebruikt, dikwijls met kapot materiaal. Zou terug in gebruik moeten genomen worden, zodat de kinderen een maaltijd kunnen krijgen.
Telkens als we naar Gambia komen wensen we de Gammol scholen te bezoeken. Puur in vergelijking met de laatst gebouwde schooltjes, hebben we Abuko toch wel wat verwaarloosd. Dit is de oudste school, en we hebben hier de voorbije jaren wel een en ander aangepast, maar nu moeten we dit grondiger doen. Een probleem is ook dat de school te klein is. Omar moet veel kinderen weigeren wegens een tekort aan plaats. Regel is “first come, first served”. Gezien de school ‘opgesloten’ zit tussen woningen, is hier niet onmiddellijk een oplossing voorhanden.
De reden van ons bezoek was om van gedachten te wisselen over de Gammol School Community (GSC), maar het is duidelijk dat het vorige ook nodig was. Wat de GSC betreft vragen we aan Omar hoe hij de vergadering met de verschillende scholen ervaren heeft. Met één woord gezegd: moeilijk! Omwille van verschillende redenen: verschil in leeftijd van de leerlingen ifv de school, verschillend niveau van ervaring en onderwijs, gebrek aan standaardisatie en wijze van aanpak. Dit zijn natuurlijk net de redenen waarom we een GSC willen oprichten, zodat de scholen kunnen leren en delen van en met elkaar. Werken aan leerplannen voor elk studiejaar, die gedeeld kunnen worden. Idem met de proefwerken, week- en lesplanningen, hoe omgaan met afwezigheden, huiswerk, enz.
Tijdens de vergadering met alle scholen nam Ensa Sanyang, de chairman van de Fuffor school, het voortouw om een en ander op te nemen. En misschien kunnen we ook rekenen op Alieu Sanyang (geen familie van Ensa) als we in Faraba Sutu beslissen om een school te bouwen. Geduld en weten dat we hier nog veel energie gaan moeten insteken.
Wellingara
Ons laatste bezoek alvorens we naar de luchthaven rijden. Niet zo ver van de Abuko school. Als je op de kaart kijkt zie je dat dit eigenlijk 1 uitgerekte en volgebouwde regio is. Het is een nieuwe waterinstallatie en de watertoren wordt goed onderhouden, al zijn ze wel heel zuinig geweest met de verf. Dit zou moeten overgedaan worden. Omar moet hiervoor verf voorzien.
We worden weer hartelijk ontvangen. Vroeger hadden ze water (van Nawec) tussen 4u en 6u ’s morgens, en dan nog… Wat maakte dat de vrouwen moesten opstaan om zeker te zijn dat ze aan water geraakten. Nu hebben ze de ganse dag proper water. Het heeft hun leven veranderd, het water heeft hen comfort gegeven. Maar… er is nood aan meer. Vandaag gebruiken zo’n 200 compounds het water van onze toren. De regio bestaat uit zo’n 1.000 compounds. En wij zijn de enige die drinkbaar water voorzien. Dat hier nood is aan meerdere pompen en installaties kunnen we wel begrijpen. Ze benadrukken ook dat ze goed georganiseerd zijn, waardoor hun installatie goed onderhouden wordt. Als er kapotte kranen zijn herstellen ze die zelf bvb. Ze zullen dat zeker ook doen bij een volgende installatie. We leggen hen uit dat we heel veel aanvragen krijgen en niets anders kunnen dan prioriteiten leggen. We maken geen beloftes.
En dan roept de Imam door de luidsprekers in het dorp, die hij gebruikt voor het gebed, dat wij in het dorp zijn. We weten niet goed wat hij omroept, maar binnen de kortste keren komen er heel wat vrouwen, mannen en kinderen naar de zaal waar we zitten om te tonen en te zeggen hoe dankbaar ze wel zijn met het zuiver water. De Imam verwoordt het als volgt: “In Islamic religion, someone who commits suicide goes to hell, but if you did, even then you would go to heaven”. Amai, we kunnen ons dan wel een en ander veroorloven, denk ik bij mezelf 😊. Onze Omar wordt eveneens in de bloemetjes gezet, als “a great, great man of his word”, iets wat we enkel maar kunnen beamen. Het is duidelijk dat hij ook het voorbije jaar weer een mooie stap vooruit heeft gezet. Het zelfvertrouwen groeit, hij neemt beslissingen, neemt de zaken op en doet er iets mee, er wordt naar hem geluisterd als hij iets zegt. En hij wordt heel erg gewaardeerd in alle dorpen waar we aanwezig zijn. Ze weten dat dit ons laatste stop is voor we vertrekken en zeggen dat ze gaan bidden voor een veilige terugreis.
Banjul
Het is intussen 17.30 uur en “het vat is leeg”. Op naar de luchthaven, waar we samen met Omar en Lamin afronden. Met Omar spreken we af dat we de komende week een Teams doen om de lijst van ‘todo’s’ te overlopen en de prioriteiten te bepalen voor 2025. Aandachtspunt dat we bijkomend noteren: we zijn deze keer op een 17-tal plaatsen geweest. 17 van de 46 projecten waar we een project gerealiseerd hebben. Het is nodig een meerjarenplan te maken zodat we om de 3 à 4 jaar alles kunnen bezoeken, wetende dat er elk jaar tussen de 6 en 10 nieuwe projecten worden gerealiseerd.
We nemen afscheid van Omar en Lamin, altijd best emotioneel. “These guys are definitely in our hearts”.
Vertrek om 22.15 uur plaatselijke tijd, we gaan landen tegen 5 uur Belgische tijd…
Abaraka Baké: Heel erg (Baké) bedankt (Abaraka). Dat hebben we heel veel gehoord de voorbije dagen. Maar het is wederzijds. We realiseren in Gambia een en ander, maar we zijn ook dankbaar dat we dit kunnen doen, samen met de mensen ter plaatse en zonder de missionaris te willen uithangen!
Dirk Depoorter